MarmaraYerelHaber

Taha Parla artık aramızda değil. Fakat Türkiye’yi anlatan her yeni metinde, rejim tartışmalarında, Kemalizm tartışmasının her yeni dalgasında, bir yerlerde onun cümlelerine, kavramlarına, sezgilerine rastlayacağız. Kendi adıma, her yeni anayasa taslağı gördüğümde, her yeni ‘milli birlik’ söylemi duyduğumda, içimden “Taha Hoca burada neye dikkat ederdi?” sorusu geçecek.

Türkiye’de Anayasalar kitabı, 1921, 1924, 1961 ve 1982 metinlerini ‘tarih, ideoloji, rejim’ üçlüsüyle okur. Anayasaları teknik hukuk metinleri olarak değil, egemenlik, haklar, vatandaşlık ve iktidar ilişkilerini kuran siyasal projeler olarak ele alır. Egemenliğin kaynağı, ‘millet’in tanımı, hak kataloglarının sınırları ve yürütme–yasama–yargı dengesindeki kaymalar üzerinden, neredeyse yüzyıla yayılan bir otoriter süreklilik teşhis eder. Bu analiz, Türkiye’nin niçin tam bir demokrasiye bir türlü geçemediği sorusunu, “Halk hazır değildi” tarzı dönemsel açıklamalardan ziyade, kurumsal tasarım ve resmi ideoloji ekseninde tartışmayı mümkün kılar. Yürütmenin gerçek anlamda sınırlandırılmasını ise sadece teknik bir sistem tercihi değil, otoriter birikime karşı demokratik güvence olarak kavramsallaştırır.

Türkiye’nin Siyasal Rejimi 1980–1989  kitabında 12 Eylül sonrasını geçici bir ‘istisna’ değil, yeni bir siyasal rejimin kuruluş dönemi olarak ele alacaktır. Bu kitapta Taha Hoca bu yeni rejimi anlamak için parti sistemi mühendisliği, sendikal alanın daraltılması, üniversitelerin yeniden yapılandırılması, basın ve yargı üzerindeki baskılar ve 1982 Anayasası’nın getirdiği yürütme ağırlığının bir arada düşünülmesi gerektiğini iddia eder. Darbe sonrası Türkiye’yi, değerlerin ve kurumların çözüldüğü ve bir daha ayakları üzerine doğrulamayan bir ‘gerileme’ dönemi olarak anlatır.

Bu çerçeve Taha Hoca’nın sonraki dönemlerinde otoriter başkanlık tartışmalarına dönük eleştirilerinin de ana referans noktası olacaktır.

Evren Balta’nın yazısı