1963 yılında Türkiye, Avrupa Birliği’nin (AB) öncülü olan Avrupa Ekonomik Topluluğu ile ortaklık kuran Ankara Anlaşması’nı imza ederken, zamanın başbakanı İsmet İnönü, bürokratlara “İstediğim zaman bu Avrupa treninden inebilir miyim?” diye sormuş ve anlaşmayı ancak olumlu cevap aldıktan sonra imzalamıştı. Bir ülkenin, günün birinde, Avrupa ile yolunu ayırabileceği ihtimalini İnönü’nün o tarihte düşünmüş olduğu anlaşılıyor.

Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı’nın AB’den çıkması, önemli sonuçları olan bir gelişmedir. Birleşik Krallık’ın resmi adını özellikle bu uzun şekliyle yazıyorum. Çünkü AB’den çıkış müzakerelerinin sonucuna göre belki bu isim de değişecektir.

Birleşik Krallık’ın AB’den çıkması pek tabii ki dünyanın sonu değil ama bu sonucun birçok taşı yerinden oynatacağı kesin. Bazı AB ülkelerinin de, İngilizlere özenip AB’den ayrılma konusunu gündeme getirmeleri beklenebilir. Referandumdan bu yana geçen süre içinde köşe yazılarında konunun birçok yönü ayrıntılarıyla irdelenmiş olduğu için ben bu makalemde referandum sonuçlarının Birleşik Krallık bünyesinde sebep olabileceği değişikliklerden sadece birini ele alacağım.

Birleşik Krallık halkının % 52’sinin AB’den çıkmayı yeğlemesine rağmen, bu ülkede nüfusu büyük rakamlara ulaşan iki halk, İskoçlar ve Kuzey İrlandalılar, bu referandumda farklı oy kullandılar. Gerçi Londra halkı da % 59,9 gibi büyük bir çoğunlukla AB’de kalmak yolunda oy kullandı ama İskoçya ve Kuzey İrlanda’daki durumun farklı bir arka planı var.

İskoçya
5 milyonluk İskoçya nüfusunun % 55,3’ü AB’de kalmak lehinde oy verdi. İskoçya’da, geçen eylül ayında Büyük Britanya’dan ayrılmak için bir referandum düzenlendi. O referandumda halkın % 54’ü Birleşik Krallık içinde kalma yönünde oy kullanmıştı. O referandum sırasında İskoçya Büyük Britanya’dan ayrılırsa, AB’den de ayrılmış sayılacağı ve AB’de kalmayı tercih ederse, müzakerelerin, yeni katılan bir ülke gibi sıfırdan başlatılacağı ifade edilmişti. Belki İskoçların Büyük Britanya içinde kalma yönünde oy vermelerinde AB’den kopmak istemeyişleri de rol oynamış olabilir. Bu arka planı düşündüğümüz zaman İskoçya’nın Büyük Britanya’dan ayrılması için referandumun yeniden gündeme gelmesi ihtimali vardır. Nitekim İskoçya Başbakanı Nicola Sturgeon, böyle bir ihtimalin yüksek olduğunu açıklamıştır. Bu takdirde belki devletin adı, İngiltere ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı olacak ve ülkenin nüfusu da 65 milyondan 60 milyona inecektir.

Kuzey İrlanda
Biraz farklı olmakla birlikte Kuzey İrlanda için de buna benzer bir durum söz konusudur. Yaklaşık 2 milyon nüfuslu Kuzey İrlanda’da, 1973 yılında, Büyük Britanya içinde kalıp kalmama konusunda yapılan referandumda oy verenlerin % 98’i kalma yönünde oy kullanmıştı. Şimdi de Büyük Britanya’nın AB’de kalıp kalmaması konusundaki referandumda, halkın % 56’sı AB’de kalma yönünde oy kullandı. Aynı referandumda Birleşik Krallık’ın AB’den ayrılmaya karar vermiş olması yeni bir durum ortaya çıkarmaktadır.

Kuzey İrlanda’da İrlanda Cumhuriyetçi Ordusu (IRA) adı verilen bir ayrılıkçı örgüt 1969 yılından beri Birleşik Krallık’tan ayrılma mücadelesi sürdürüyordu. IRA 2005’te silahlı çatışmaya son vermiş ve o tarihten sonra bağımsızlık savaşımını siyasi zeminde sürdüreceğini açıklamıştı. Şimdi, AB referandumunda Kuzey İrlanda ve Büyük Britanya’nın bu kadar farklı eğilimler ortaya koymaları inşallah IRA’yı yeniden şiddet eylemlerine yöneltmez.

Referandum sonuçları sadece AB’yi değil, Birleşik Krallık’ın kendisini de köklü bir değişikliğe götürebilir.