ve yeri yaratması,

dillerinizin ve renklerinizin

değişik olmasıdır.

Şüphesiz bunda bilenler için alınacak

dersler vardır.

(Rûm, 22)

Türkiye'nin, çok da uzak olmayan bir zaman diliminde, anadilde eğitim hakkını tanıyacağı kanaatindeyim. Bunun Ak Parti iktidarındaki bir Türkiye olacağını eklememe gerek var mı, bilmiyorum. Yeni anayasada 'Eğitim dili Türkçedir' kısıtlamasının yer almaması gerektiğini savunan Ak Partili Meclis Anayasa Komisyonu üyeleri de bu öngörünün temelsiz olmadığına işarettir.

Bu minvalde, Başbakan Erdoğan'ın bu haftaki grup toplantısı konuşması sırasında söylediği sözleri bir kez daha hatırlayıp akla gelen sorulara cevap vermeye çalışalım:

'Ana dilin öğrenilmesi haktır, bunu okullara getirdik. Ancak ana dilde eğitim diye bir şey yok... Resmi dil Türkçe'dir, seçmeli ders olabilir. Türk vatandaşlarının başka ülklerde azınlık olduğu yerde bile anadilde eğitim yok.'

Kürtler, azınlık statüsünde midir?

Başabakan'ın konuşmasındaki en incitici kısım, Türkiye'deki Kürtlerin durumunu, yurtdışında, örneğin Almanya'da yaşayan Türklerle kıyasladığı ve onlara 'bile' anadilde eğitim hakkının tanınmadığından bahsettiği bölüm olmuştur sanırım. Kürtler, binyılı aşkın süredir bu topraklarda yaşamaktadırlar ve, hiçbir şey için değilse bile, Millî Mücadele dönemindeki rolleri itibariyle bu ülkenin kurucu unsurlarındandır. Dolayısıyla onlara bu devletin yaptığı uygulamayla, Almanya'nın yaklaşık dört nesildir orada bulunan Türklere yaptığı uygulamayı kıyaslamak büyük haksızlıktır.

Bu meseledeki kılavuzumuz Almanya, vb. ülkeler mi olmalıdır? Kaldı ki Başbakan Erdoğan, geçtiğimiz senelerdeki bir Almanya ziyaretinde 'Entegrasyona evet, asimilasyona hayır' diyerek yaptığı tarihî çıkışla Almanya Başbakanı Merkel'e 'Türkçe anadilde eğitim veren liselerin olması gerektiği' hususunda baskı yapmamış mıdır?

Anadilde eğitime talep olur mu?

Başbakan'ın değindiği noktalardan birisi de seçmeli Kürtçe derse olan talebin azlığıydı. Kanaatimce yıllardır yok edilmeye çalışılan bir dilin yeni yeni dolaşıma girmesinden kaynaklanan bir talep azlığı doğaldır. Mesela İrlanda'da da, İrlandacaya karşı çok benzer bir talep azlığı hâlen hüküm sürmektedir.

Ayrıca PKK'nın seçmeli Kürtçe açılımından duyduğu rahatsızlığa paralel olarak 'asimilasyon politikalarının devamı' olarak nitelediği bu derse çocuğunu kaydettirmek bölgede yaşayan her yiğidin harcı değildir. Yeter ki anadilde eğitime dair bir çözüm yolu bulunmak istensin, okulları buna göre veliye seçme tercihi bırakacak şekilde organize etmek mümkündür. Talebin az veya çok olduğu yerlere göre düzenleme yapılabilir.

Anadilde eğitim bizi böler mi?

Öncelikle bölünmenin, toplumsal dinamiklerle yakından ilgili bir ihtimal olduğunu unutmamak gerekir. Dolayısıyla, birileri istediği kadar 'bölüneceğiz' veya 'bölünmeyiz' diye bağırsın; son noktayı sosyolojik gerçekler koyar.

Ancak görebildiğim kadarıyla anadilde eğitim hakkının reddedilmesi bölünme ihtimaline güç veren bir yaklaşımdır. Ayrıca anadilde eğitim hakkı, Lozan Anlaşması'ndan itibaren azınlık vatandaşlarına tanınmış ve bu toplumsal dokuda bir kopuşa yol açmamıştır. Gayrimüslim vatandaşlara tanınan bir haktan, Kürtlerin mahrum olmasını beklemek yanlıştır.

Üstelik anadilde eğitim yapılan okullarda dahi Türkçe öğretiminin zorunlu olacağı düşünülürse, sanıldığı gibi bir dil ayrılığından bahsetmek çok da isabetli olmaz.

Bu bağlamda farklı anadilde eğitim modellerinden istifade edilebilir. Örneğin Diyarbakır Siyasal ve Sosyal Araştırmalar Derneği'nin yayınladığı raporda geçen şu dört model öğretici olabilir:

1. İlköğretim 5'e kadar anadilde eğitimden sonra karma eğitime geçilir.

2. İlköğretimden itibaren Kürtçe ve Türkçe, bir arada dengeli ve kademeli olarak ders müfredatında kullanılır. (Karma eğitim)

3. Türkçe temel ders olarak yer alır. Diğer derslerde kademeli çokdilli eğitime başvurulur.

4. Birinci dili Türkçe olan Kürt öğrenciler için yeniden canlandırma programı sunulur.

Yani, o ünlü deyişe binaen, istedikten sonra 'demokrasilerde çare tükenmez.'