1980’lerin başlarına kadar Sushi, ABD’de bile bilinmeyen bir yiyecekti.

Bir Japon yemeği olan Sushi’yi dünyanın en popüler yiyecekleri arasına sokan ise 1980 yılında New York’ta verilen bir vaaz oldu.

Vaazı veren kişi 60 yaşındaki Koreli Rahip Sun Myung Moon’du.

Birleştirme Kilisesi ya da bizdeki bilinen adıyla Moon Tarikatı’nın Mesih’iydi Rahip Moon.

Kore’de Konfüçyüs inancına mensup bir ailede doğmuş, ailesi 30’larda Protestan olmuştu.

Tarikatın resmi tarihine göre 1936 yılında henüz 16 yaşındayken bir Paskalya Bayramı’nda Hz. İsa, Moon’a göründü ve çarmıha gerildiği için yarım bıraktığını işini tamamlamasını istedi.

O da ömrünü bu misyona adadı.

İkinci Dünya Savaşı bitip, Kore Japon işgalinden kurtulunca Moon, tebliğe başladı.

“Kutsal İlkeler” adlı tarikatın kutsal kitabını yazdı.

1946 yılında tebliğ için komünistlerin kontrolündeki Kuzey Kore’nin başkenti Pyongyang’a gitti ve orada tutuklandı.

34 ay çalışma kampında tutuklu kaldı. Ancak 1950’de Kore Savaşı sırasında uluslararası güçler kampı ele geçirince serbest kalabildi.

Bu tutukluluk Moon’u ateşli bir anti-komünist yaptı.

Savaştan sonra Amerika’nın himayesindeki Güney Kore’nin başkenti Seul’de 1954 yılında Birleştirme Kilisesi’ni kurdu.

Kilise, Hristiyanlığın hızla yayıldığı ülkede birkaç yıl içinde milyonlarca müride ulaştı.

Birleştirme Kilisesi’nin 50’lerin sonlarından itibaren en çok güçlendiği ülke ise eski düşman, yeni komşu Japonya’ydı.

Rahip Moon, Japonya’da kendisine çok güçlü hamiler bulmuştu.

Ama hamileri onun Mesihliğinden çok anti-komünist olmasıyla ilgiliydi.

O güçlü hamilerinden biri kendisini “dünyadaki en zengin Faşist” olarak tanıtan işadamı Ryoichi Sasakawa’ydı.

Sasakawa, ülkenin en zengin ve güçlü adamlarından biriydi.

Gücü sadece parasından gelmiyordu.

Japon mafyası Yakuza’nın İngilizce’deki “godfather”, bizde “mafyababası”na denk gelen ”Kuromaku”suydu. (Kara Perde)

İki savaş arasında Japonya para militer gençlik organizasyonlarına liderlik etmiş, faşist eğilimli partilerin kurucusu olmuştu.

Faşizme gönülden bağlıydı, Faşist İtalya ile Japonya ilişkilerini geliştirmek için İtalya’ya gidip Mussolini ile görüşmüştü.

Moon’un bir diğer hamisi de Sasakawa’nın faşist yoldaşı Yoshio Kodama’ydı.

Samuray ailesinden gelen Kodama, ülkenin güçlü Kurmaku’sydu. Yakuzaları birleştirmiş, 200 bin kişilik küçük bir mafya ordusunun başına geçmişti.

İki savaş arası Japonya’sında Çin’le barış yanlısı siyasetçilerin öldürülmesi, Başbakana suikast girişimi gibi pek çok kriminal faaliyetin arkasında onun aşırı sağcı para militer grupları vardı.

Çin’de afyon kaçakçılığından elde ettiği servetle Asya’nın en zengin adamlarından biri haline gelmişti.

Siyaseten inanmış bir Japon milliyetçisi, yine inanmış bir anti-komünist ve Çin karşıtıydı.

Sasakawa ve Kodama, İkinci Dünya Savaşı yıllarında, Japon donanmasına askeri malzeme almaktan, Kamikazeleri desteklemeye kadar bütün güçlerini Japon imparatorluğunun yayılmacı emelleri için kullandılar.

Kodama’nın kurduğu istihbarat örgütü Çin’de sahada aktif rol oynadı.

Savaşı Japonya kaybedince Amerikan güçleri tarafından tutuklandılar ve Japonların Nurnberg’i Tokyo Duruşmaları’nda en üst düzey savaş suçluların yer aldığı Class A grubu içinde yargılandılar.

Savaş suçlularının tutulduğu Sugamo Hapishanesi’nde tanıştıkları bir başka Class A savaş suçlusu 10 yıl sonra Japonya’nın Başbakan’ı olacaktı: Nobusuke Kishi.

Kishi, 2. Dünya Savaşı yıllarında Japon hükümetindeki bakanlardan biriydi, savaşın öncesinde de Japonların işgal ettiği Çin toprağı Mançurya’nın ekonomisini yönetmişti.

Savaşı Japonya kaybedince Kishi de tutuklandı.

Sugamo Hapishanesi’nde günlerini Kodama ve Sasakawa ile siyaset konuşarak, gazeteleri okuyarak ve idam edilecekleri günü bekleyerek geçirdi.

Ama Amerikalılar, bu üçlünün de aralarında olduğu anti-komünist ve Çin karşıtı Class A grubu içindeki savaş suçlularının bir kısmını yeni Japonya’da faydalı olacakları inancıyla serbest bıraktı.

Aralarında Kodama’nın da olduğu bazı eski savaş suçlularının Amerikan askeri istihbaratı tarafından istihdam edildiği iddia edildi.

Japonya, savaştan sonra ABD tarafından teslim alınmıştı.

1947 yılında hazırlanan Japon Anayasası’nın dokuzuncu maddesiyle Japonya askeri iddialarından vazgeçmişti:

“Adalet ve düzene dayalı bir uluslararası barışı içtenlikle arzulayan Japon halkı, ulusun egemen bir hakkı olarak savaşı ve uluslararası anlaşmazlıkları çözmenin bir yolu olarak tehdit veya güç kullanımını sonsuza dek reddeder.

(2) Bir önceki paragrafın amacını gerçekleştirmek üzere kara, deniz ve hava kuvvetleri ile diğer savaş potansiyeli asla sürdürülemeyecektir. Devletin savaşma hakkı tanınmayacaktır.”

Bu anayasayla Japonya’nın sadece savunma amaçlı teçhizatla zayıf bir ordu kurması mümkündü.

1952 yılında imzalanan Amerikan-Japon Güvenlik Anlaşması’yla Japonya’daki Amerika üsleri ve güçleri kalıcı hale gelmişti.

O yıllarda Japon siyasetinde ABD hegemonyasına karşı çıkan Japon Sosyalist Partisi güçleniyordu.

Başbakan Shigeru Yoshida’nin başında olduğu Liberal Partisi ise Amerikan mandasını kabul etmişti.

Kodama ve Sasakawa gibi Japon milliyetçileri için bu içe sindirilebilecek bir teslimiyet değildi.

Ama bir taraftan ülkedeki sosyalist tehlikesine karşı da Amerika ile işbirliği içindeydiler.

Güçlenen Sosyalist Partisi’ne karşı sağ blokta milliyetçi bir parti kurulması için Yoshio Kodama, Çin’den 72 milyon yen getirdi, Ichiro Hatoyama’ya teslim etti ve Japon Demokrat Partisi kuruldu.

Kodama, parti kuruluşu için para vermekle kalmadı, Amerikan-Japon Güvenlik Anlaşması’nı imzaladığı için teslimiyetçi olarak görünen Başbakan Shigeru Yoshida’nın devrilmesi için de çalıştı.

Bu sırada Yoshida bir suikast girişiminden kurtuldu.

Ama daha sonra baskılara dayanmayarak koltuğunu Hatayoma’ya bıraktı.

1955 yılındaki seçimlerden Japon Demokrat Parti birinci çıktı.

Seçimlerden sonra Japon Demokrat Parti ve Japon Liberal Parti birleşti ve Liberal Demokrat Parti kuruldu.

Böylece Japon siyasetinde hala süren “1955 sistemi” olarak adlandırılan dönem başladı.

İki partili ama Liberal Demokrat Parti’nin domine ettiği sistem siyaset bilimi literatürüne “hakim parti” modeli olarak geçti.

Fakat parti içinde Amerika ile ilişkiler ve Anayasa’nın 9. Maddesi üzerinde süren tartışmalar milliyetçiler ile ılımlılar arasındaki mücadeleyi artırdı.

1957 yılında yine Kodama ve Sasakawa, nüfusuyla partinin liderliğine ve Başbakanlığa eski hapishane arkadaşlarını Nobusuke Kishi’yi taşıdılar.

Soğuk Savaşı’n ortaya çıkardığı ortak düşman Japon milliyetçilerinin Amerikan karşıtlığı hislerini törpülemişti.

Kishi 1957’de gittiği Washington’da 10 yıl önceki bir savaş suçlusu değil, bir müttefik olarak ağırlanmıştı.

Yine de Kishi, İkinci Dünya Savaşı’nda silahsızlandırılmış Japonya’yı Anayasa’da bir maddeyle güvence altına alınmış mutlak pasifisizmden kurtarmak istiyordu.

Bunun için Amerikalılarla pazarlıklara başladı.

Nihayet Amerikan-Japon güvenlik anlaşmasını bir miktar yumuşatmayı başardı.

Fakat ülkedeki Amerikan üsleri korunuyordu.

Kishi, anlaşmanın imzalanması için ABD Başkanı Eisenhower’i Tokyo’ya davet etti. Bu İkinci Dünya Savaşı ve Hiroşima-Nagazaki sonrası Japonya’ya ilk ABD Başkanı ziyareti olacaktı.

Ama anlaşmanın yenilenmesi ve Eisehower’in ziyaret takvimi Amerikan üslerine tamamen karşı olan Japon Sosyalist Partisi taraftarlarını sokaklara döktü.

Nisan 1960’da Kore'de ABD destekli diktatör Syngman Rhee'yi deviren protestolar Japonlara da ilham kaynağı olmuştu.

Gösteriler sürerken 1 Mayıs günü İncirlik Üssü’den kalkan Amerikan U2 casus uçağı Sovyetler tarafından vurulması ABD ve SSCB’yi savaş aşamasına getirmişti.

Bu casus uçaklarının bir kısmının Japonya’daki ABD üslerinde olması, Japonlarda yeni bir nükleer savaşın hedefi olma korkularını artırmıştı.

Sosyalist Parti milletvekilleri Japon meclisi Diet’ten Amerikan-Japon Güvenlik Anlaşması’nın geçirilmemesi için kürsü işgaline başladı.

Mayıs sonunda tatile girecek Meclis’ten anlaşma geçirilmezse Eisenhower ziyareti de iptal olabilirdi.

19 Mayıs günü Başbakan Kishi radikal bir karar verdi, Meclis’e polisi soktu, muhalefet milletvekillerini zor kullanarak salondan çıkarttı.

Mecliste yaşananlar sokaklardaki eylemleri büyüttü.

Eisenhower’in ziyaretlerinin hazırlıkları için Tokyo’ya gelen başkanın özel sekreterinin aracı protestocu kalabalıkların arasında kaldı.

Milyonlarca Japon güvenlik anlaşmasının Japonca’daki kısaltması olan ANPO protestoları için sokaklardaydı.

15 Haziran’da protestolara polisin müdahalesi sırasında bir üniversite öğrencisi kız hayatını kaybetti.

Öfke doruğa yükseldi.