En baştan söyleyeyim, bunun “İngiliz derin devleti”, “Illuminati”, Rockefeller Ailesi, Bilderberg ve kompo teorilerinin diğer gözde karanlık güçleriyle bir ilgisi yok. Komplo teorilerini sevenler yazıyı okumayı burada bırakabilir. Diğerleriyle (Çoğunluğu oluşturduğunu umut ediyorum), sorunun yanıtını verilere dayalı tartışalım.

"Ar-Ge 250" araştırmasını bilmem duydunuz mu? Türkiye’nin en çok Ar-Ge harcaması yapan şirketlerini belirleyen bu araştırmanın 2018 yılı sonuçlarını geçenlerde açıkladık. Açıkladık, diyorum çünkü uzun zamandır bu araştırmanın yöneticiliğini yapıyorum. Türkiye’nin en fazla Ar-Ge harcaması yapan 10 şirketi şöyle:

Firma - 2018 Ar-Ge harcaması

1.ASELSAN: 2 milyar 162 milyon 839 bin TL

2.TUSAŞ: 1 milyar 575 milyon 962 bin TL

3.Ford Otomotiv: 666 milyon 587 bin TL

4.Roketsan Roket AŞ: 512 milyon 109 bin TL

5.Turkcell: 397 milyon 236 bin TL

6.Vestel Elektronik: 334 milyon 672 bin TL

7.Otokar Otomotiv ve Savunma: 328 milyon 546 bin TL

8.Arçelik: 308 milyon 921 bin TL

9.Havelsan: 302 milyon 391 bin TL

10.Tofaş: 268 milyon 872 bin TL

Bizim yaptığımız araştırmanın bir benzerini uluslararası danışmanlık kuruluşu PriceWaterhouseCoopers dünya için yapıyor. Gelin bir de PriceWaterhouseCoopers tarafından hazırlanan “Küresel Ar-Ge 1000” araştırmasının ilk 10 şirketine, yani dünyanın en çok Ar-Ge harcaması yapan 10 şirketine bakalım.

Firma - 2018 Ar-Ge Harcaması

1.Amazon.com: 22.6 milyar dolar

2.Google (Alphabet): 16.2 milyar dolar

3.Volkswagen: 15.8 milyar dolar

4.Samsung: 15.3 milyar dolar

5.Intel: 13.1 milyar dolar

6.Microsoft: 12.3 milyar dolar

7.Apple: 11.6 milyar dolar

8.Roche: 10.8 milyar dolar

9.Johnson & Johnson: 10.6 milyar dolar

10.Merck: 10.3 milyar dolar

Şimdi başlıktaki soruya dönelim. Türkiye’den neden Samsung çıkmadı, çıkmayacak? Çünkü Samsung’un yıllık Ar-Ge harcaması 15.3 milyar dolar; Türkiye’nin Samsung olma potansiyeli bulunan iki yerli şirketi, Vestel ve Arçelik’in ise 50’şer milyon dolar. Samsung, Ar-Ge’ye Arçelik ve Vestel’in 300 katı harcama yapıyor.

Bu nasıl mümkün oluyor? Çünkü Samsung'un geçen yılki cirosu 224.3 milyar dolardı. Arçelik’in cirosu ise 26.9 milyar TL. Yani 4.7 milyar dolar. Vestel’inki daha az: 15.9 milyar TL, yani 2.7 milyar dolar. “Bu koşullarda Türkiye’den Samsung çıkması mümkün değildir” diyerek yazıyı burada noktalayabilirdik ama bir sorun var: Samsung Amerikan veya Japon değil Güney Kore şirketi. Güney Kore birçok açıdan Türkiye’ye benzeyen bir ülke. Hâlâ “gelişmekte olan ülke” olarak sınıfında. Orada da de krizler oluyor, o da IMF yardımına muhtaç duruma düşebiliyor. (1998’deki Asya Krizi’nde olduğu gibi.)

Güney Kore bir zamanlar yoksul bir ülkeydi. Öyle ki, 1980’lerin başında Türkiye’nin kişi başına geliri Güney Kore’den daha fazlaydı. 40 yılda Türkiye’yi solladı geçti. Hem de ne sollama...

İki ülkenin kalkınma performansları arasındaki şaşırtıcı fark üzerine yazılmış birçok makale var. IMF eski Başekonomisti Ann Krueger’in “Kore ve Türkiye arasındaki kontrast” başlıklı makalesi, bunlar arasında en bilinenidir.

Güney Kore nasıl becerdi? Samsung böyle bir ülkeden nasıl çıktı? Bunda ihracata dayalı büyüme politikası kadar stratejik hedeflerin doğru seçilmesinin de payı büyük. Güney Kore kaynaklarını dev köprüler, dev hastaneler, çılgın projeler, dünyanın en büyük havalimanlarını yapmaya harcamadı. Katmadeğeri yüksek sektörlere harcadı.

2002 ile 2019 arasında Türkiye’ye 300 milyar dolar girdi. Bu kadar para nereye gitti? Siz de biliyorsunuz: Dev köprülere, dev hastanelere, içinden yapay nehirler geçen dev konut projelerine...

Kriz patlamasa betona bir 300 milyar dolar daha gömecektik. Ama kriz herşeyi değiştirdi. Sizin de dikkatinizi çekmiştir, Cumhurbaşkanı artık köprülerden, Kanal İstanbul'dan söz etmiyor. Devletin stratejik öncelik sıralaması değişti. İnşaatın yerini yeni bir sektör aldı: Silah ve savunma.

Türkiye’de en fazla Ar-Ge harcamasını silah ve savunma şirketleri yapıyor. Türkiye’nin en çok Ar-Ge harcaması yapan 10 şirketinden 5’i savunma sektöründe. Dünyada ise ilk 10’da 6 tekoloji, 3 ilaç şirketi var.

Bir de ilk 50’ye bakalım. Türkiye'nin en cok Ar-Ge harcaması yapan ilk 50 şirketinde otomotiv ve otomotiv yan sanayii öne çıkıyor. İlk 50’de 4 ilaç ve sadece 2 bilişim şirketi var. (Haydi telekom ağırlıklı Turkcell ve Türk Telekom’u da katıp bilişim şirketlerinin sayısını 4'e çıkaralım.)

Dünyada ise ilk 50’de de bilişim ve ilaç ağırlığı var.

Evet, devletin günahı büyük. İyi de “hırsız”ın hiç mi suçu yok? Hırsız burada uluslararası bilişim ve ilaç devleri oluyor. Bilişim ve ilaç devleri Türkiye’den her yıl milyarlarca dolar kazanıyorlar. Peki Ar-Ge’ye, teknolojiye ne kadar harcıyorlar? Tablo açık: Kuş kadar. Türkiye’yi başka ülkelerde geliştirdikleri teknolojleri satıp para kazanacakları pazar olarak gördüler, görüyorlar. Bir başka acı gerçek de bu…

Gerçekçi olalım, bu koşullarda Türkiye’den Samsung çıkmaz.

Ama milyar dolarlık startup’lar, yani genç yazılım şirketleri çıkabilir. Bunun için yazılımcıların Türkiye’yi terk etmesini engellemek, üzerine dünyadan yazılımcı çekebilmek gerekiyor. O da Türkiye’nin bugünkü siyasi koşullarında mümkün değil. İşin bu tarafı başka bir yazıya...