Hayat bazen nasıl manidar tesadüfler çıkarıyor insanın karşısına! Geçen hafta Diyanet’in “Eşcinsellik haramdır, sapkınlıktır, kötülüktür; helâk edici büyük günahtır; hak değil, bâtıl davasıdır” açıklamasının basına düştüğü günün akşamı sinemada “Bohemian Rhapsody” filminde eşcinsel yönelimli “rock-müzik ilahı” Freddie Mercury’nin (Rami Malek) “Bismillah” telaffuzu düştü seyrime!..

***

Önceki pazartesi “Müslüm” filmine ilişkin kaleme aldığım, “Çocuk, insanın babasıdır” başlıklı yazım sonrasında okurlarım (aynı minval üzere bir akışı olduğuna dikkatimi çekerek) “Bohemian Rhapsody” için de bir yazıya kışkırtıcı telkinlerde bulundular.

Filmi izledikten sonra bir kez daha anladım ki okur, bir yazar için en doğru yol göstericidir!..

Gerçekten Freddie Mercury odaklı biyografik film “Bohemian Rhapsody” de bu efsane şarkıcının çocukluk deneyimleri üzerine kafa yormaya yöneltiyor insanı… Fakat bu, Müslüm Gürses’in hayat hikâyesine odaklı filmde (“Müslüm”) olduğu gibi doğrudan ve “göstere-göstere” değil, dolaylı ama kanımca çok daha tesirli bir şekilde sergileniyor.

Ve biz, bu filmde de Freddie Mercury üzerinden İngiliz şair William Wordsworth’ün çarpıcı dizesi, “Çocuk, insanın babasıdır”ı işlerliğe sokabiliyoruz.

***

Film, Mercury’nin doğuştan gelen Farrokh Bulsara adıyla ve Zerdüştlük (İslami terminolojide daha yaygın ifadeyle Mecusîlik) inancına sahip bir ailenin çocuğu olarak Zanzibar-Bombay hattında yaşadığı döneme mercek tutarak başlamıyor. Bu “çocukluk” hayatına ilişkin (“Müslüm” filminde olduğu gibi) geri-dönüşler yok. O dönem, Mercury’nin gerçek hayatında olduğu gibi filmde de kayıp, kapalı ve karanlıkta...

Ama o karanlığa dönük, önemli ve düşündürücü göndermeler eksik değil filmde.

Mesela (Hint Okyanusu’nun Doğu Afrika kıyısında, bugün Tanzanya’ya bağlı takım-ada olan) Zanzibar'da doğduğunu solisti olduğu Queen grubunun üyelerinden bile sakladığının açığa çıktığı sahnede, onu Londra-doğumlu sanan arkadaşlarına yönelik, kız kardeşi Kashmira'nın (Priya Blacburn) ifadesiyle: 

“Evet, Londra’da doğdu; ama 18’inden sonra!..”

Mesela kendi ifadesiyle: “Geçmişe bakmak yok; sadece bugün ve gelecek var.”

Mesela yine kendi ifadesiyle: “Nasıl biri olmam gerektiğine sadece ben karar veririm…”

***

Bunlardan anlıyoruz ki Freddie Mercury, Zanzibar’da kan gövdeyi götürdüğü için aile olarak can havliyle gelip sığındıkları Britanya’da 1964’te hayata başlamış olmak gibi bir motivasyona sahip.

Dolayısıyla film de bu motivasyon doğrultusunda onun bir yandan sanat ve grafik tasarımı okurken diğer yandan Heathrow’da bagaj toplayıcısı olarak çalıştığı dönemden istim alıp hızla müzikte yükseldiğini anlatan bir akış içinde… Ve film başlar başlamaz görüyoruz ki o, dış görünüşü itibarıyla kurtulamadığı, kendisine sık sık hatırlatılan (“Dikkat et, Paki!”) kimliği ve geçmişinden ısrarla kaçmakta, bambaşka bir kimlikle varlık sürmek istemektedir.

Bunu da ona müzik ve kendisini dinleyen hayranları vermektedir. O yüzden diyor ki, “Onların önünde tıpkı olmam gerektiği gibi hissediyorum!..”

***

Gel gelelim ne yaparsa yapsın kaçış kolay değil! Geride bıraktığı, derinlere gömmeye çalıştığı geçmiş, kendini an be an ona duyumsatmakta. Parıltılı bir şöhretle sarmaş dolaşken bile hayli kötü hissettiğinde şöyle yakınırken izliyoruz onu: “Geride bıraktığın karanlık anlar geri geliyor gibi…”

İşte bu “karanlık anlar”, çocukluğudur ve o çocukluk (yine “Müslüm”de olduğu gibi) onun varoluş koşulunun merkezinde yer almaktadır.

Büyümüş, şöhret olmuş, daha ötede bir “efsane” olmaya yol alan Freddie Mercury, ne kadar kurtulmaya çalışırsa çalışsın, hâlâ içindeki çocuğun güdümü altında yani... Bu “Çocuk”, hükmünü, sözlerini onun yazdığı, tüm zamanların en iyi rock-müzik şarkısı sayılan Bohemian Rhapsody’de icra edecektir!.. Ve filmi, görünüşte Mercury’nin Londra’dan itibaren akıp giden hayatının hikâyesi gibi şekillense bile özde onun çocukluk anlatısı yapan da tematik çıkışın bu şarkı olmasıdır.

***

Bohemian Rhapsody, Freddie Mercury’nin “Geçmiş yok” diyerek gömmeye çalıştığı 17-18 yaş öncesi hayatına dair elimizdeki yegâne kaynak.

Bohemian Rhapsody, Freddie Mercury’nin çocukluğu!..

Şarkı, sözleri itibarıyla bir “brikolaj”ı andırmakta. Fransız yapısal antropolojisinin babası Claude Lévi-Strauss’un, efsanelerin yapısına ilişkin kullanıma soktuğu bu kavram (bricolage), bir toplumsal-kültürel ortamda veya bir insanın yaşam deneyiminde mevcut unsurlar, izler, anılar, acılar, olaylar, korkular ve başka şeyler parça-buçuk bir araya getirilerek ortaya çıkan “ürün”ü (mit/efsane) anlatır.

İnsanların çevresinde bugün olup bitenlerin de, geçmişte olup bitmiş şeylerin de toparlanıp yaşanılan ânın imkânları, dinamikleri, özellikleri doğrultusunda farklı bir kullanıma sokulmasıyla oluşur “brikolaj”…

İşte bu anlamda Bohemian Rhapsody, Freddie Mercury’nin Farrokh Bulsara olarak geçmişinde, çocukluğunda olup bitmişlere ilişkin bir “brikolaj”dır denilebilir.

 Elbette bu söylediğimiz bir iddia ve onu temellendirme imkanı hayli sınırlı. Çünkü bilindiği üzere Queen üyeleri şarkı sözlerinin anlamına, neye/nelere işaret ettiğine dair hiçbir açıklama yapmamaya söz vermişler; sözlerin anlamına anlam katmayı dinleyenlere bırakmışlardır.