Kaz Dağları Savunması bir yaşında: Türkiye’de her yer talan, her yer direniş

 Kanadalı Alamos Gold şirketi, Çanakkale Kaz Dağları’nda Kirazlı mevkinde altın madeni arama faaliyetleriyle, ağaç kesimleriyle, kazı çalışmalarıyla ve siyanürlü ayrıştırma tartışmalarıyla geçen yıl gündemin en belirleyici konularından biri haline gelmişti. 

Çevre ve yaşam alanları mücadelesi açısından bu ekokırım projesi halen gündemin önemli başlıklarından biri.

Alamos Gold’un bölgedeki doğa tahribatıyla başlayan toplumsal karşı duruş ve eylemlilik hali devam ediyor.

Kanada merkezli Alamos Gold, bilindiği üzere ABD, Kanada, Meksika ve Türkiye’de projeleri bulunan bir maden şirketi. 

Şirketin halihazırda Türkiye'de Kirazlı, Ağı Dağı ve Çamyurt olmak üzere Kaz Dağları bölgesinde üç ayrı altın madeni projesi bulunuyor.

Türkiye’nin birçok bölgesinde olduğu gibi, Kaz Dağları, özellikle altın madenciliği projelerinin tehdidi altında. Bölgenin neredeyse her yanı ruhsatlandırılmış, yerli ve yabancı şirketlere satılmış durumda. 

Alamos Gold ekseninde Çanakkale ve Balıkesir illerini kapsayan bölgede verilen altın madeni ruhsatlarını geçen yıl şu yazıda ele almıştık.

Mesele, doğa talanı olduğunda şirketin yerlisi yabancısı fark etmiyor.

Halihazırda, Nurol Holding bünyesinde faaliyet gösteren TÜMAD Madencilik’in hem Balıkesir İvrindi’de hem de Çanakkale Lapseki’de faaliyette olan iki altın madeni bulunuyor.

Bu projeler dışında Kaz Dağları ve Madra Dağı bölgesinde toplam 155 şirkete verilmiş 279 maden ruhsatı olduğu düşünüldüğünde, bu projelerin bölgede kazılmadık bir alan bırakmayarak, bölgede geri dönüşsüz şekilde yaratacağı tahribatlar bir nebze olsun tahmin edilebilir.

Alamos Gold, Türkiye’deki faaliyetlerini yüzde 100 sahibi olduğu iştiraki Doğu Biga Madencilik üzerinden yürütüyor. 

Alamos Gold'un odaklandığı şirket politikaları arasında “düşük maliyetli üretim” önemli bir yer tutuyor. Alamos Gold'un şirket tanıtımında, temel odak noktaları olarak “düşük maliyetli üretim, finansal performans ve hissedarlara değer sağlamada liderlik”ten bahsediliyor.

Alamos Gold’un Türkiye’deki talan girişimlerinin geçmişi 2010 yılına kadar uzanıyor.

Alamos Gold, geçen yıl, 13 Ekim 2019 tarihinde sona eren ruhsatlarının yenilenmediği açıklamasında bulundu. Ancak, Alamos Gold, buradaki faaliyetlerine kaldığı yerden devam etmek istiyor.

Geçen yıl Kaz Dağları Kirazlı mevkinde ağaç katliamının drone görüntülerinin ortaya çıkmasıyla birlikte büyük bir kamuoyu tepkisi oluştu. 

Geniş bir alanın tıraşlanmış olduğunun tespit edilmesinin ardından yaşam savunucuları tarafından 26 Temmuz 2019 tarihinde Kirazlı'da “Su ve Vicdan Nöbeti” başladı.

İşte Kaz Dağları’ndaki yaşam alanları mücadelesinin kronolojisi:

6 Ocak 2010 - Alamos Gold, Teck Madencilik ve Fronteer Development Group’un sahibi olduğu Kirazlı Altın Madeni projesini satın aldı.

3 Temmuz 2012 - Kirazlı Altın Madeni Projesi, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'ndan “ÇED olumlu” raporu aldı. İlk ÇED raporu 27 hektarlık bir alanı kapsarken, ilerleyen yıllardaki başvurularda ‘’kapasite artırımı’’ ile beraber proje alanı 613 hektara çıkarıldı.

2 Ağustos 2013 - 3117 sayılı kapasite arttırılmış ve zenginleştirme eklenmiş “ÇED olumlu” kararına Çanakkale Belediyesi tarafından dava açıldı. Yapılan itiraz Çanakkale İdare Mahkemesi tarafından reddedildi, itiraz Danıştay'a taşındı.  

28 Kasım 2017 - Danıştay, Çanakkale Kirazlı Köyü'nde faaliyete geçirilmek istenen altın madeni şirketi aleyhinde bir karar verdi. Karar gerekçesinde; proje için hazırlanan ÇED raporuyla daha sonraki Kapasite Artışı ve Zenginleştirme Tesisi Raporu arasında kapasite, proje alanı, işletme süresi gibi unsurlarda büyük farklar olduğuna yer verildi. Mahkemenin bu kararına rağmen, maden için ağaç kesimleri devam etti, bununla ilgili suç duyurusunda bulunuldu. Danıştay, ÇED itirazı için gerekli bilirkişi incelemesinin tekrar yapılması gerektiğine karar verdi. Tekrar bilirkişi incelemesi yapıldı. Ancak bilirkişilerin atanması da kanuna uygun yapılmadı, bölgeden uzman kişilerin görüşleri alınmadı. Aynı dönem, Tarım Orman İş Sendikası’nın organize ettiği Bilim Heyeti bölgeyle ilgili düzenlenmesi gereken bilirkişi raporunu mahkeme heyetine sundu. İdare Mahkemesi kendi bilirkişi raporunu kabul etti ve yapılan itirazları dikkate almadı.

25 Temmuz 2018 - Alamos Gold'un yerli taşeronu Doğu Biga Madencilik, Danıştay süreci tamamlanmadan Çanakkale Valiliği’nin “gayrisıhhî müessese” iznini imzalamasıyla çalışmaya başladı. Çanakkale Orman Müdürlüğü de ağaç kesimine izin verdi.

2 Şubat 2019 - Çanakkale İdare Mahkemesi, açılan davanın reddine karar verdi. Dayanak olarak bilirkişi raporunu gösterdi. Bahse konu bilirkişi raporunu hazırlayan heyet içerisinde yer alan ve bilirkişi raporunda imzası bulunan Prof. Dr. Turan Karadeniz’in imzasında uyuşmazlık tespit edildi.

1 Mart 2019 - Şirket, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'ndan inşaat faaliyetlerine başlamak için işletme izni aldı. Ağaç kesimleri de bu tarihten sonra hızlandı. Projenin 2012'de onaylanan ÇED raporuna göre, 45 bin 650 ağacın kesilmesi öngörülüyordu. Seçim döneminden önce inşaatın durduğu açıklansa da, inşaatın devam ettiği ortaya çıktı. TEMA Vakfı tarafından yapılan araştırmada, kesilen ağaç sayısının ÇED raporunda belirtilenin yaklaşık dört katı olduğu tespit edildi. 

3-6 Mart 2019 - Kanada’nın Toronto kentinde gerçekleşen, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ve bağlı kuruluşların yetkilileri, Altın Madencileri Derneği, Maden Jeologları Derneği ve özel sektör firmalarının katıldığı Prospectors&Developers Association of Canada’nın (Kanada Maden Arama ve Geliştirme Derneği) 2019 madencilik fuarında Türkiye'deki maden sahaları pazarlandı.

19 Haziran 2019 - Davacı kurumlar, Çanakkale Belediyesi ve Ziraat Mühendisleri Odası’nın temyiz talebi Danıştay’ın 6’ncı Dairesi’nin kararıyla reddedildi.

28 Haziran 2019 - Kirazlı'daki ağaç katliamının drone görüntüleri yayınlandı.

19 Temmuz 2019 - Ege ve Marmara Çevre Belediyeler Birliği'nin çağrıcısı olduğu, Çanakkale çevre ve demokratik kitle örgütlerinin katılımıyla Çanakkale İskele Meydanı Mitingi gerçekleştirildi. 

17 Temmuz 2019 - CHP Çanakkale Milletvekili Özgür Ceylan’ın Çanakkale'deki çevre felaketinin araştırılması için verdiği araştırma önergesi AKP ve MHP oyları ile reddedildi.

26 Temmuz 2019 - Kirazlı'da Su ve Vicdan Nöbeti başladı.

28 Temmuz 2019 - Tarım ve Orman Bakanlığı, Alamos Gold şirketinin orman katliamını aklarcasına bir açıklama yaparak, 195 bin ağaç kesildiği iddiasını yalanlayarak alanda kesilen ağaç sayısının 13 bin 400 olduğunu iddia etti.

5 Ağustos 2019 - Kirazlı’da “Büyük Buluşma" çağrısına gelen 10 binlerce yurttaş, proje sahasına girerek büyük bir protesto gerçekleştirdi.

8 Ağustos 2019 - Tema Vakfı, toplam 1997 hektarlık maden sahasının ve 600 hektarlık ÇED izinli alanın sadece 204 hektarlık kısmında en az 195 bin ağaç kesildiğini uydu görüntülerine dayanarak tespit etti.

8 Ağustos 2019 - Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü (MAPEG) Türkiye genelinde 1102 maden sahasının ihale edilerek aramalara açılacağını duyurdu.

15 Ağustos 2019 - Kanada Kazdağları Dayanışması, Montreal'de bir protesto yürüyüşü gerçekleştirdi.

18 Ağustos 2019 - Kirazlı Altın Madeni projesine karşı Türkiye'nin dört bir yanından 10 binlerce insan protesto için maden alanında buluştu. Piyanist Fazıl Say, Kirazlı'ya gelerek bir konser verdi. 

18 Ağustos 2019 - 8 Ağustos 2019 tarihinde duyurulan 1102 maden sahası için yapılması planlanan ihale, gelen tepkiler üzerine bakanlık tarafından ileri bir tarihe ertelendi.

19 Ağustos 2019 - Su ve Vicdan Nöbeti’ni başlatan koordinasyon komitesi ve Çanakkale Belediyesi, çadırlı nöbeti bitirme kararı aldı. Fakat ülkenin dört bir yanından desteğe gelmiş yaşam savunucuları, nöbetin devam etmesi gerektiğini ve alanı terk etmeyeceklerini açıkladı. Bu tarihten beri Her Yer Kazdağları Platformu, Kazdağları Kardeşliği, Kazdağları İstanbul Dayanışması, Kazdağı Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Derneği, 26 Temmuz’da başlayan çadırlı nöbetine halen devam ediyor.

21 Ağustos 2019 - Toronto'da yaşayan Türkler, Alamos Gold'un Toronto ofisi önünde Su ve Vicdan Nöbeti’ne başladı.

27 Ağustos 2019 - Kanada Kazdağları Dayanışması, Toronto'da Alamos Gold'un merkez ofisi önünde Kaz Dağları'nda yapılmak istenen altın madenine karşı bir protesto gerçekleştirdi.

10 Eylül 2019 - İstanbul’da Kanada Konsolosluğu önünde Kaz Dağları’nda yapılmak istenen altın madeni projesine karşı protesto gerçekleştirildi.

16 Eylül 2019 - Kaz Dağı Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Derneği, Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı'na bağlı Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü'ne, 13 Ekim 2019'da ruhsat süresi dolacak olan Almos Gold'un ruhsatının yenilenip yenilenmeyeceğinin sorulduğu bir dilekçe verdi.

24 Eylül 2019 - Kaz Dağı Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Derneği'nin Alamos Gold'un ruhsat süresinin uzatılıp uzatılmayacağını sorduğu dilekçeye, Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü tarafından “ticari sır” olduğu gerekçesiyle cevap verilmeyeceği açıklaması yapıldı.

25 Eylül 2019 - Çanakkale’deki maden destekçisi köy muhtarları ve maden işçileri, Çanakkale Belediyesi’nin madene karşı mücadeleyi desteklememesi gerektiğini ifade eden dilekçelerini Belediye’ye teslim etti. Dilekçede yalan ifadelerle direnişi sürdüren yaşam alanı savunucuları hedef gösterildi. Orman Şefliği’nde çalışan Kirazlı Muhtarı Erkan Can, zaman zaman yalan haberlerle yandaş gazetelerde, nöbet tutan yaşam savunucularını hedef göstermeye devam ediyor.

26 Eylül 2019 - Çanakkale'nin Bayramiç ilçesinde yaşayan yurttaşlar, Kaz Dağları'ndaki maden projelerine karşı bir protesto yürüyüşü gerçekleştirdi.

1-10 Ekim 2019 - Kirazlı Altın Madeni projesinin ruhsatının yenilenmemesi ve iptal edilmesi için Çanakkale’de 6 bine yakın ıslak imza toplanarak, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’na iletildi.

5 Ekim 2019 - Kazdağları İstanbul Dayanışması, Kirazlı’daki altın madeni projesine dikkat çekmek için İstanbul’dan Ankara’ya protesto yürüyüşüne başladı. Fakat ilk konaklama yerinde sekiz yürüyüşçü gözaltına alındı.

13 Ekim 2019 - Alamos Gold ve Doğu Biga Madencilik’in 10 yıllık ruhsat süresi sona erdi. Bakanlık, kamuoyu tepkisi nedeniyle ruhsatı yenilemedi fakat iptal de etmedi. Bu tarihten bu yana şirket ruhsatsız şekilde proje alanında varlığını sürdürüyor.

24 Ekim 2019 - Ruhsatsız şekilde maden alanındaki varlığını sürdüren Alamos Gold'un alanda ağaç kesimine devam ettiği tespit edildi.

25 Ekim 2019 - Ankara Valiliği, 26 Ekim'de çevre örgütlerinin katılımıyla Ankara'da gerçekleştirilmek istenen “İklim krizine ve ekolojik yıkıma dur diyoruz" mitingine izin vermedi.

26 Ekim 2019 - Ankara Valiliği tarafından “İklim krizine ve ekolojik yıkıma dur diyoruz" mitingi için verilen yasaklama kararı ile ilgili çevre örgütleri tarafından yurt çapında basın açıklamaları gerçekleştirildi.

30 Ekim 2019 - Ruhsatsız alanda yapılan ağaç kesimi için, nöbet tutmaya devam eden yaşam savunucuları tarafından Çanakkale adliyesinde suç duyurusunda bulunuldu.

31 Ekim 2019 - TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası, Kirazlı Altın ve Gümüş Madeni Kapasite Artışı ve Zenginleştirme Projesi Çevresel Etki Değerlendirme Raporu’nu değerlendirdiği raporunu kamuoyuyla paylaştı.

6 Kasım 2019 - Alamos Gold'un Kaz Dağları'ndaki bir diğer projesi olan Çamyurt Altın Madeni projesi, şirketin ÇED raporunu gereken süre içinde Enerji Bakanlığı’na sunmaması nedeniyle durduruldu.

7 Kasım 2019 - Türkiye Ormancılar Derneği, üç gün boyunca maden sahasında yaptıkları çalışmalarda, 347 bin 815 adet ağacın kesildiğini tespit ettiklerini açıkladı.

14 Kasım 2019 - Kirazlı'da altın madeni projesine karşı nöbet tutanlara “devlet ormanlarında, orman idaresince belirlenen konak yerlerinden başka yerlerde gecelemek” suçu ile Jandarma ve Orman Şefliği tarafından para cezaları kesildi.

18 Kasım 2019 - CHP Balıkesir Milletvekili Fikret Şahin, Kaz Dağları ve Madra Dağı’ndaki madencilik faaliyetleri konusunda soru önergesi verdi. Enerji Bakanı Fatih Dönmez’in önergeye verdiği yanıtla bölgede 155 firmaya toplamda 279 maden ruhsatı verildiği ortaya çıktı.

23 Kasım 2019 - Kaz Dağları direnişçileri, Çanakkale’nin tek içme suyu kaynağı olan Atikhisar Barajı’na yaklaşık 3 kilometre mesafede bulunan Serçiler Köyü’nde, Koza Madencilik tarafından yapıldığı ileri sürülen ağaç katliamını belgeledi.

21 Aralık 2019 - Kaz Dağları'nda yaşanan doğa katliamına dikkat çekmek için Çanakkale İskele Meydanı'nda her cumartesi günü gerçekleştirilen "El Ele" eylemlerinin ilki gerçekleştirildi.

22 Aralık 2019 - Çanakkale Kumarlar Köyü'nde, Doğu Biga Madencilik’in maden faaliyetleri için ihtiyaç duyacağı suyu karşılamak üzere inşaa ettiği gölete karşı köylüler protesto gerçekleştirdi. Kumarlar Köyü’nde yapılan gölet, şirketin ÇED raporunda yer almıyor.

28 Aralık 2019 - Enerji Bakanlığı tarafından ruhsatı yenilenmeyen Alamos Gold, ruhsatın yenilenmesi için yeni bir başvuru yaptı.

11 Ocak 2020 - CHP Çanakkale Milletvekili Muharrem Erkek, Alamos Gold'un ruhsatının yenilenip yenilenmeyeceği ya da başka bir şirkete devredilip devredilmeyeceği konularında TBMM'de soru önergesi verdi.

24 Şubat 2020 - Çanakkale'nin Halilağa Köyü’nde bulunan ve Cengiz Holding tarafından satın alınan Halilağa Altın Madeni Projesi’ne karşı Çan ilçesinde basın açıklaması gerçekleştirildi.

13 Nisan 2020 - Çanakkale İl Umumi Hıfzısıhha Kurulu'nun salgınla mücadele kapsamında 13 Nisan'da açıkladığı kararda, orman alanlarına girişin yasaklanmasının yanında bu alanlarda drone uçuşunu yasaklandı.

20 Nisan 2020 - Çanakkale'de salgın gerekçe gösterilerek ormanlık alanlarda drone uçuşlarını da yasaklayan İl Hıfzısıhha Kurulu kararı, Kirazlı'da nöbet tutanlara alanı boşaltmaları için tebliğ edildi. Yaşam savunucuları nöbet alanını terk etmedi.

29 Nisan 2020 - Alamos Gold yayınladığı raporda, süresi dolan ruhsatının yenileneceğini umduğunu ve 2020 yılının Ocak-Mart döneminde Kirazlı için toplamda 3 milyon dolar harcama yaptıklarını belirtti.

8 Mayıs 2020 - Anayasal Hakları gereği Kirazlı’da nöbet tutan beş yaşam savunucusuna salgın yasakları gerekçesiyle toplam 57 bin 240 TL idari para cezası kesildi.

21 Mayıs 2020 - 200'den fazla ekoloji örgütünün ve sanatçının imzasıyla, Alamos Gold'un Kaz Dağları'ndan tahliye edilmesine yönelik açık bir mektup yayınlandı.

23 Mayıs 2020 - Kirazlı’da nöbet tutanlara salgın yasakları gerekçesiyle tekrar toplamda 3 bin 186 TL idari para cezası kesildi.

5 Haziran 2020 - Dünya Çevre Günü için Kirazlı Altın Madeni kapısında yapılmak istenen kitlesel basın açıklamasına katılmak isteyen yurttaşlara Jandarma tarafından izin verilmedi. Bunun üzerine basın açıklaması Balaban Çeşmesi önünde gerçekleştirildi.

9 Haziran 2020 - Nöbetin 320’nci gününde, 1 Haziran’da Covid-19 salgınında alınan normalleşme kararları ile birlikte Kirazlı’daki nöbete katılmak isteyen iki kişi Jandarma tarafından gözaltına alındı.

10 Haziran 2020 - Kirazlı’da nöbet tutanlara “ormanda yürümek” gerekçesiyle 38 bin 160 TL idari para cezası kesildi. Bu ceza ile birlikte toplamda kesilen cezalar 109 bin TL’ye ulaştı.

13 Haziran 2020 - Covid-19 salgını sebebiyle ara verilen "El Ele" eylemleri Çanakkale İskele Meydanı'nda yeniden başladı.

14 Haziran 2020 - Kirazlı'daki nöbet alanına desteğe gelmek isteyen ancak salgın gerekçesiyle engellenen yurttaşlar, CHP Milletvekili Ali Şeker'in de katılımıyla uzun bir aradan sonra tekrar alana girebildi.

19 Haziran 2020 - Yaşam savunucularının Kirazlı’da aralıksız sürdürdüğü nöbet 330’uncu gününe ulaştı.

20 Temmuz 2020 - Yaşam savunucularına kesilen idari para cezaları 350 bin liraya ulaştı.

25 Temmuz 2020 - Direnişin tam birinci yılı öncesinde Çanakkale Valiliği, kentte yedi gün süreyle eylem, toplantı, yürüyüş ve etkinliklere yasaklama getirdi. Nöbetteki yaşam savunucularına destek vermek üzere İstanbul’dan yola çıkan yurttaşlara, saatlerce Çanakkale girişinde bekletildikten sonra ceza yazıldı. Kente girdikten sonra basın açıklaması yapmak isteyenler kolluk kuvvetleri tarafından saldırıya uğradı, gözaltına alınanlar oldu.

Bugün 26 Temmuz 2020 - Kaz Dağları savunmasının, Su ve Vicdan Nöbeti’nin 365’inci günü, direnişin tam bir yılı doldu.

Türkiye’nin geniş bir coğrafyasında, tüm bölgelerinde rant, talan ve gasp projelerine karşı devam eden çevre mücadeleleri için bugün her yer Kaz Dağları, her yer direniş…