Mervan‘ın takriben 10 ay süren halifeliği zarfında meydana gelen dikkate değer olaylardan biri de, Kufe merkezli Tevvabin hareketinin gerçekleştirdiği Şam (ve daha spesifik olarak da Ubeydullah bin Ziyad) karşıtı mücadeledir. Tevvabin hareketinin kökeni, 680 yılındakiKerbela hadisesine dayanır. Şöyle ki, Hüseyin’i Mekke’den Kufe’ye davet eden bir grup Kufeli, Hüseyin’in ölüm haberini alınca büyük bir pişmanlık duymuştur. Zira, Hüseyin’in şehre yaklaşırken yolunun kesilmesinden Kerbela’da katletildiği ana dek yaşadıkları esnasında onu yalnız bırakmış ve bu şekilde katline ortak olmuşlardır. Çok büyük bir günah işlediklerini düşünen bu Kufeli grup, geri kalan ömürlerinde Hüseyin’in mücadelesine sahip çıkmaları ve belki bu uğurda ölmeleri durumunda bu günahlarının bir ihtimal affolacağını düşünürler. Pişmanlık içeren bu tavırları nedeniyle, (tövbe edenler manasında) Tevvabin olarak anılırlar. [1]

Kerbela’nın ardından şekillenmeye başlayan Tevvabin hareketi, Yezid’in ölümüne kadar (yani 680 ila 683 arasında) gizli faaliyet gösterir. [2] 684 yılında Kufe’nin Emevi kontrolünden çıkmasının ardından, hareketin lideri Süleyman bin Surad bir intikam hazırlığına girişir. [3] İntikamdan kasıt, başta Ubeydullah bin Ziyad olmak üzere Hüseyin’in ve yakınlarının katledilmelerinde sorumluluğu olan herkesi cezalandırmaktır. Bu amaç doğrultusunda, sefer hazırlıkları başlar. Civar şehirlere de davet gönderilir. Basra ve Medain’deki Ehl-i Beyt yanlıları da, desteklerini bildirirler ve katılım sözü verirler.

Nihayet, Süleyman bin Surad, farklı bölgelerden sefere katılacak herkesle 15 Kasım 684 tarihinde Kufe yakınlarındaki Nuhayle’de buluşma kararı alır. Büyük günden önceki gece Kufe Camisi’nde yatsı namazını kılan katılımcılar, “Hüseyin için intikam” nidalarıyla yola çıkarlar. Ancak, Süleyman, Nuhayle’ye vardığında, sadece 4.000 kişinin sözünü tutarak buluşma yerine geldiğini görür. Söz verenlerin takriben dörtte üçü randevu yerine gelmemiştir. [4] Bunun üzerine, Süleyman, üç gün daha Nuhayle’de bekler. Bu esnada, adamlarını Kufe’ye göndererek, söz verip de gelmeyenlerin yeniden çağrılmasını sağlar. Bu şekilde, 1.000 kişinin daha Nuhayle’ye gelmesini sağlar.

Ordu, 19 Kasım’da Nuhayle’den ayrılır. İlk olarak (takriben 90 kilometre kuzeydeki) Kerbela’ya gidilecek ve şehitlik ziyaret edilecektir. Ancak, yol üzerinde 1.000 kişinin daha kafileden ayrıldığı fark edilir. 20 Kasım sabahı Kerbela’ya varan kafiledekiler, günün tamamını orada geçirirler. Gün boyu, şehitlikte gözyaşı dökülür, tövbeler edilir… Yeniden yola çıkıldıktan sonra ise, önce (Deyr-i Zor’un hemen güneyindeki) Karkisiye’ye, ardından da, (bugün itibariyle Urfa’nın Suriye sınırındaki Ceylanpınar ilçesine karşılık gelen) Aynülverde’ye varırlar.

Aynülverde Savaşı

İki tarafın öncü kuvvetleri arasındaki ilk çatışmalarda, Tevvabin ordusu, üstünlük gösterir. Arkadan gelen asıl Emevi ordusunda ise, 12.000 kişi vardır. İki taraf karşı karşıya geldiğinde, Emevi komutan Husayn bin Nümeyr, Kufelileri Şam halifesi Mervan’a biat etmeye davet eder. Cevaben, Süleyman bin Surad ise, Ubeydullah bin Ziyad’ın (öldürülmek üzere) kendilerine teslim edilmesini ister. Bu istekler, her iki taraf için de pek kabul edilebilir türden değildir.

Çatışmalar, 4 Ocak 685 günü başlar. Tevvabin ordusunun, Emevilere üstünlük sağlaması üzerine, Ubeydullah, savaşın ikinci gününe yetişecek şekilde 8.000 kişilik bir destek gönderir. İkinci gün boyunca da savaş devam eder. (Sadece namaz vakitlerinde ara verilir.) Gün sonunda, her iki taraf da zarar görmüş olsa da, durum eşit gibidir. Üçüncü gün, Emevi ordusuna bu sefer 10.000 kişilik ikinci bir takviye ulaşır. Tevvabin ordusu, kendisinden bu denli büyük bir ordu ile baş edemez. Dört bir yandan saldırı altında kalan Kufeliler, büyük bir yenilgiye uğrarlar. İçlerinden sadece birkaçı sağ kurtulur. [5] Tevvabin hareketi bu şekilde sona erer.

–––––-

[SONRAKİ YAZI: Emevilerin zaferi (685-692)]

–––––-

–––––-

Fotoğraf: İmam Hüseyin Türbesi, Kerbela, Irak (imamali.net)

Yazı arşivi: İslam’ın İlk Asrı konulu diğer yazılar