Modern kölelik de diyorlar adına ama bilinen ifadesiyle taşeron işçi onlar. Kamuda gittikçe artan çarpık istihdamın en büyük mağdurları. Verimliliği artırmak gibi tumturaklı sözlerle savunanların aksine işe ve işçiye faydası olduğu söylenemez. Kamu kaynaklarıyla zengin edilenler açısından verimliliği ise tartışma götürmez. Çalışanlar ve aileleri düşünüldüğünde hatırı sayılır oy potansiyeline rağmen sözlerin tutulmamasının sebebi de bu olabilir. Yandaş semirtme adına güzel bir metot!

Kamu adına yapılan işin, araya yükleniciler konulmak suretiyle özel sektöre paslanması diye tarif edebiliriz taşeronluğu. Sistem matruşka bebeği gibi; kamu, ana yüklenici ve alt yükleniciler şeklinde zincir var. Kulaktan kulağa oynamaya da benzetebiliriz. Uçtaki işçiye gidene kadar işin niteliği de, karşılığında elde edilenler de bambaşka bir hale bürünüyor. Mevzuat sorunlu, uygulama ondan da beter. AK Parti iktidarı, her seçim döneminde taşeron işçilere vaatlerde bulunuyor. Mevzuatın düzeleceği, uygulamanın revize edileceği, mevcutların kadroya alınarak taşeronlaşmanın asgariye indirileceği şeklinde uzayıp giden bir liste bu. Ne yazık ki sözler tutulmuyor. Soma’da 301 işçinin hayatını kaybettiği maden kazasından sonra hazırlanan torba yasaya bağlanan umutlar da boşa çıktı. Kamunun açtığı yolda ve ondan cesaret alarak özel sektör de taşeron kullanınca sayı 2 milyon beş yüz bin civarlarına yükseldi. Çalışma Bakanlığı, rakamın bir buçuk milyon civarında olduğunu savunuyor. Yine de AK Parti iktidarında dört katlık artışa tekabül ediyor.

Hak-İş’in 2014 tarihli araştırmasına göre taşeron olarak çalışanların yüzde 56’sı belediyelerde, yüzde 29,4’ü sağlık sektöründe toplanıyor. Yüzde 11,2’si üniversite mezunu, yüzde 33,8’i lise mezunu. Yüzde 41,2’si bin liranın altında ücret alıyor, 2 bin liranın üstünde alanlar sadece yüzde 9 oranında. Araştırma, asgari ücretin bile altına inildiği tespitini de yapıyor. Taşeron çalışanlar seslerini işittirmek için çok çaba sarf ediyor; ancak patronların sesi daha yüksek çıktığından olacak pek duyulmuyorlar. Hükümet sözcüleri, muhalefetin vaatlerini kaynak ve bütçe argümanlarıyla eleştiriyor. Sanki aracı şirketlere para ödenmiyormuş, onlar hayrına hizmet veriyormuş gibi!

Taşeron işçilerin en büyük şikâyeti iş güvencelerinin olmaması. Hep ‘kadro kadro’ diye inlemelerinin gerekçesi de bu. Yüklenici firma ihaleyi kaybettiğinde ya da yeni eleman istihdam etmek istediğinde sığınacakları bir yer yok. Sendikalaşma zaten hak getire. Devlet, çeşitli örneklerde ortada bırakılmış binlerce işçiye ‘Gidin derdinizi kendi işvereninize anlatın’ yaklaşımıyla kapıyı gösterdi. İş güvencesi olmamasının sebebi ve aynı zamanda sonucu olarak kıdem tazminatı hakkı da bulunmuyor. İşveren her sene sözleşme yenileyerek kıdem tazminatını doğmadan yok ediyor. Böylece işten çıkarma maliyetsiz biçimde uygulanıyor.

Ücret de en önemli sorunlardan biri. Ortalamanın hatta asgari ücretin bile altında maaşlar var. Aynı işi, aynı ortamda yapan kadrolu personel ile taşeron işçi arasında uçurum oluşuyor. Haliyle işyeri barışı riske giriyor. Çatışmanın su yüzüne çıkmaması iş kaybetme korkusundan ama içten içe kaynayan kazanlar fark ediliyor. Ücretlerin geciktirilerek ve hatta parçalara bölünerek verilmesi de ayrı bir mağduriyet. Ev sahibi ve diğer alacaklılara karşı mahcubiyet rutinleşti.

Soma faciasının yüzümüze çarptığı önemli bir gerçek de, taşeronluğun iş güvenliğini sıfırlaması. Standartları belirlenmeyen ve denetimi yapılmayan istihdam, iyilik değil tam aksine kötülük. Ekmek belasına çarpık düzende çalışmak zorunda kalan taşeron işçiler, her seferinde başka bahara ertelenen vaatleri dinlemekten bıktı.