Tarihte yapılan hataların düzeltilmesi ne kadar mümkün olabilir ki? Ama bu konuda İspanya ve Portekiz örnek bir çaba içindeler...

Engizisyon
Tarih kitaplarında İspanya ve Portekiz'in İzabel'i ile Ferdinand'ının nasıl yobaz bir anlayışla Yahudileri ve Müslümanları kırıma konu ettikleri etraflıca anlatılır. O dönemde Katolik yargıç Torquemada'nın engizisyona konu kıldığı insanlara ne tür işkenceler yaptığını hep okumuşuzdur.

Uygarlığın sonu
Sonuçta 1492 İspanya'sında Katolik olmayana hayat hakkı yoktu. Yahudi inancına göre cumartesi günleri sadece ibadete ayrıldığı ve o günlerde çalışmak günah olduğu için, bacalarından cumartesi günleri duman tütmeyen evlerde oturanlar cezalandırılırmış. Ve sonuçta "Al Andaluz" veya Endülüs uygarlığı ile tüm Avrupa'ya aydınlanma ışığı tutan Müslümanlar ve Yahudiler, İspanya'dan sınır dışı edildiler.

Büyük göçler
Müslümanlar Kuzey Afrika kıyılarında yerleştiler. Yahudilerin bir bölümü Osmanlı'ya geldiler. Bir diğer bölüm de Balkanlar'a, Kuzey Afrika'ya, Ortadoğu'ya ve daha sonra Latin Amerika'ya göç ettiler.

Vatandaşlık ve pasaport
İspanya ve Portekiz, 15'inci yüzyılda bu ülkeden kovulan Yahudilerin torunlarına şimdi vatandaşlık ve en önemlisi de pasaport veriyorlar. Şimdiye kadar İspanya'nın bu yolla verdiği pasaportların sayısı 120 bine ulaşmış... Osmanlı döneminde önce Selanik'e göç eden Yahudilerin torunları da, kökenlerini kanıtlayınca bu pasaportlara sahip oluyorlar. İspanya ve Portekiz Avrupa Birliği üyesi oldukları için de, bu pasaportlar vizesiz seyahat imkanı tanındığı için çok değerli bulunuyorlar.

30 Eylül'de son...
Bu vatandaşlık ve pasaport imkanı 30 Eylül'de sona eriyordu. Bu nedenle sadece eylülde 67 bin Sefardik Yahudi, İspanya ve Portekiz'e başvurmuş... Bu arada İspanya'ya yerleşmek, isteyenlerin de özellikle Barselona'da emlak fiyatlarının artmasına sebep olduğu belirtiliyor.

Bir öneri
Tarihteki bu tür kitlesel ve zorunlu göçlerle vatanlarını terk edenlere, özellikle bizim bölgemizde çok rastlanır. Örneğin acaba "Mübadele" diye bilinen ve Türklerle Rumların 1924-25'te karşılıklı zorunlu göçlerine sebep olan olayın zarar görenlerine de Türkiye ve Yunanistan karşılıklı olarak vatandaşlık verebilirler mi?