Bana göre bir faşist ile bir sosyalist arasında önemli bir fark yok. Felsefî kalkış noktası ve pratik uygulamalar bakımından bazı farkları elbette var, ancak, hem felsefede hem icraatta ortaklıkları daha fazla. İkisi de kurucu rasyonalist teoriler. Tarihi ve tecrübeyi bir kenara atarak soyut akla dayanan kuşatıcı tezlerle yeni ve mükemmel bir toplum kurmayı hedefliyorlar. Faşizm yanılmaz liderde, sosyalizm parti yönetiminde olduğu söylenen ama nihaî olarak yine liderde tecelli eden kahredici güce tapıyor. İkisi de sivil toplumu tüm unsurlarıyla buduyor. İkisi de savaş ideolojisi. Kötülükleri kötüleri yok ederek yok etmeyi hedef alıyor. Disiplinli toplumu seviyor. İnsanî hataları ideolojik hatalar biçiminde yorumluyor ve hata sahiplerini gayri insanî biçimde cezalandırmaya yöneliyor.

Buna karşılık, daha önce de defalarca vurguladığım üzere, faşistlerin itibarı sıfırken sosyalistlerinki çok yüksek. Neden? Aralarındaki hangi fark bunun böyle olmasına yol açıyor? Bu âdil bir durum mu? Faşizm de sosyalizm de milyonlarca insanın hayatının harcanmasına sebep oldu. Her ikisi de totaliter sistemler yarattı, insanlık onurunu ayaklar altına alan uygulamalara imza attı. Faşizmin bu berbat marifetleri bilinip hatırlanırken sosyalizmin marifetleri unutuldu. Hiç kimse faşizme sahip çıkmaz ve faşizm herkes tarafından kınanırken, pek çok insan sosyalizme sahip çıkıyor ve göğsünü gere gere sosyalistim diye geziyor. Avrupa Parlamentosu bir ara komünist suçları da faşist suçlar gibi kınamaya yeltendi, kıyamet koptu. Ünlü düşünür Habermas komünist suçların Nazi suçları ile eşit muameleye tabi tutulmasına var gücüyle karşı çıktı. Türkiye’de sosyalistlerin yaptığı çirkinlikler ve insan hakları ihlâlleri bile faşizme atfediliyor ve faşizm kınanıyor. İnsan hakları ihlâlleri yapan, demokrasiye aykırı şeylere imza atan, meselâ darbeleri doğrudan veya dolaylı savunan sosyalistler bile faşist veya faşizm yapıyor diye eleştiriliyor, kınanıyor. Meselâ, geçenlerde, Yeni Şafak’ta yazılarını beğenerek okuduğum İsmail Kılıçarslan, ayrımcılık yapan bir solcu sanatçıyı eleştirirken yazısına “Bir faşist” başlığını çekmişti. Oysa, eleştirdiği kişi sosyalist.

İkiz kardeşler faşizm ve sosyalizmin arasındaki bu itibar uçurumunun sebepleri neler? Galiba bir sebep sosyalizmin fikir ve kültür çevrelerindeki ağırlığının sosyalizme karşı bir tavır almayı yüksek maliyetli hâle getirmesi. Bu özellikle solda yer alan, yıllar boyunca hayatını sol muhitlerde yaşayan kimseler için geçerli. Böyleleri, sosyalizme inançları sarsılmış olsa bile soldan ayrı düşmenin hem zihnî hem sosyal maliyetiyle yüzleşmekten korkuyor. Bunu anlıyorum. Ne var ki, solda olmadığı hâlde sosyalizm ve sosyalist yüceltmesi yapan veya sosyalizmi her türlü kötü etiketten uzak tutmaya çalışan liberallere ve muhafazakârlara ne demeli? Onlar niye aynısını yapıyor? Bunun da sebebi, sanırım, sosyalizmin ne olduğunu yeterince bilmemeleri. Teorideki sosyalizm ile uygulamadaki sosyalizm arasındaki bağı görememeleri.

Aslında sosyalizm akla da mantığa da insanî hayata da aykırı. Uygulandığı her yerde, ister küçük gruplar isterse ülke çapında projeler olsun, daima felaket yaratmış. Bu söylediğimi yalanlayan bir tek örnek yok. Eski sosyalist ülkelerdeki insanlar bunu en iyi bilenler. Buna karşılık, sosyalizmin pençesine düşmeyen ülkeler sosyalizmin nelere yol açtığından habersiz. Buna bir de sosyalizmin asıl Rousseau’dan kaynaklanan ve Marx’ın bilimsel kelimesini ideolojisine yamamayı başarmasıyla perçinlenen söylem üstünlüğü eklenince sosyalizmin çekim ve söylem alanından kurtulmak zor oluyor. Sosyalistler özgürlük ve insan hakları gibi kavramları çok rahat kullanıyor, hatta çizgilerinin bu kavramların ve karşılık geldikleri değerlerin asıl sahibi olduğunu iddia ediyor. Bu büyük bir yalan. Soğuk Savaş bitene kadar sosyalist ülkeler insan hakları retoriğinden uzak durmuştur. Sosyalist teorisyenlerin insan haklarıyla ilgili, literatüre katkı yapan hiçbir çalışması yoktur. Diğer taraftan, sosyalistler arasında iktidarda sosyalistler ve muhalefette sosyalistler ayrımı yapılmaması da kafa karışıklığına önemli katkılar sağlamakta. Muhalefetteki sosyalist kişi veya gruplar özgürlüğü savunduğunu söyleyebilir. Çünkü bu safhada özgürlük onun işine yarayacaktır. Yani sosyalist için özgürlük ütopyasını kurmada bir araçtır. İktidara gelen sosyalist özgürlüğü çöpe atacaktır. Çünkü özgür insanlardan oluşan bir toplumda sosyalizmin kurulma şansı yoktur. Bu yüzden, sosyalist iktidara gelince özgürlüğü budar. Bu sosyalistlerin insan olarak bireysel kötülüğünün bir sonucu değildir, sosyalist ideolojinin zorunlu sonucudur. Sosyalizmin mantığı özgürlüğe izin vermez. O evrensel hakikati bulduğuna inanır. Hakikat çoğulluğunu reddeder ve öncü güçlere tek hakikati gerekirse zorla hayata geçirme görevi verir. Bu yüzden ne sosyalizm özgürlükçüdür ne de sosyalistler gerçekten özgürlükçü olabilir.

Sosyalizmi böyle eleştirince bazı kimseler benim tüm solu toptan reddettiğimi zannediyor. Hayır, karşı çıktığım sosyalizmdir, solun tamamı değil. Tüm istikrarlı demokrasilerde güçlü bir muhafazakâr ve güçlü bir sosyal demokrat siyasî kanat var. Türkiye’de de herhalde böyle olması gerekir. Solun uygarlıkla bağdaşma şansı en yüksek çizgisi sosyal demokrasidir ve Avrupai anlamda sosyal demokrat bir parti Türkiye’de demokrasiye büyük katkıda bulunacaktır. Bunun olması için elimden gelen bir şey olursa doğrusu yapmak isterim. Ancak, sosyalist akımlar güçlü oldukça sosyal demokrasinin şansı azalacaktır. Bu yüzden, liberaller ve muhafazakârlar yanında, hatta onlardan daha fazla,  sosyal demokratlar da sosyalizmin gerçek yüzünü görmeye ve ondan uzak durmaya çalışmalıdır.

Lütfen, faşistlere faşist, sosyalistlere sosyalist diyerek eleştirilerimizi ve değerlendirmelerimizi yapalım. Bu kafa karışıklığından artık kurtulalım.