Başbakan Erdoğan partisinin grup toplantısında Uzlaşma Komisyonu’nun çalışmalarını mart ayı sonuna kadar tamamlayamaması hâlinde kendi anayasa taslaklarını referanduma sunacakları uyarısında bulundu. Komisyonun bugüne kadar 100 madde yazabilmesi ama bunlardan sadece üçte biri üzerinde uzlaşmaya varabilmesi işlerin çok da iyi gitmediğini gösteriyor. O bakımdan Başbakan’ın bu konuda referandum resti çekmesinde haklılık payı olmadığını söylemek mümkün değil.

Muhalefet partileri ise, Başbakan’ın komisyona ömür biçmesine karşı çıkıyor. İtirazlarının ortak noktasını AK Parti’nin kendi anayasa taslağını halka dayatmak istediği iddiası oluştururken, CHP Başbakan’ın restini özellikle komisyondan çıkmayacak olan başkanlık ya da yarı-başkanlık sistemi önerisine bağlıyor. Sistem konusu gerçekten de yeni anayasanın kilit noktalarının başında geliyor.

Başkanlık, yarı-başkanlık sistemi

Başbakan Erdoğan, Fatih Altaylı’nın bu haftaki “Teke Tek” programında başkanlık ya da yarı-başkanlık sisteminden yana olduğunu gizlemedi. Her iki sistemin de “çok seri karar alma imkânı”getireceğini belirten Başbakan tercihinin “Türk tipi başkanlık” sisteminden yana olduğunu dile getirdi. Türkiye’ye özgü bu sistemin başkanlık ve yarı-başkanlık sistemlerinin kendine has doğruları alınarak oluşturulabileceğini söyledi. “Bütün mesele asıl iradenin halkta olmasıdır” dedi ve halk seçimini yapıp istediğini başkan seçebiliyor ve başkanlıktan indirebiliyorsa “mesele bitmiştir”diye ekledi.

Ne var ki başkanlık ya da yarı-başkanlık sistemi Türkiye’nin ihtiyaç duyduğu demokratik bir yeni anayasanın “olmazsa olmaz” koşulu değil. Yeni anayasanın demokratik olması için mutlaka bu sistemlerden birine geçmek gerekmiyor. Ama bu sistemlerden birini benimseyerek de demokratik bir anayasa yapılabilir kuşkusuz.

Bununla birlikte, bugüne kadar yapılan kamuoyu yoklamaları, başkanlık sisteminin tek başına halkoyuna sunulduğunda benimsenmeyeceğini gösteriyor. Bundan, başkanlık sistemine dayalı yeni bir anayasanın referandumdan geçmesi için başka bazı özelliklere de sahip olması gerektiği sonucuna varabiliriz.

Vesayetçi resmî ideoloji

AK Parti Genel Başkan Yardımcısı Mustafa Şentop, Uzlaşma Komisyonu’nda partilerin dört temel başlık üzerinde uzlaşamadığını söylüyor. Bunların başında da “vesayetçi resmî ideoloji” geliyor. CHP ve MHP anayasanın başlangıç bölümü ve ilk üç maddesi gibi 1961 ve 1982 anayasalarının temelini oluşturan resmî ideolojinin muhafazasından yana. Oysa 1924 anayasasında yer almadığı hâlde“Cumhuriyet’in kurucu iradesi” olarak halka yutturulan resmî ideolojinin izlerinin yeni anayasadan silinmesi şart.

Aynı bağlamda tartışılan bir başka konuysa 66. Madde’de düzenlenen vatandaşlık. Aslında bu konunun anayasada yer alması gerekmiyor ama amaç “kime vatandaş denir”i değil de kimin Türk olduğunu belirlemek olunca sorun çıkıyor. CHP ve MHP “Türk devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türktür” yazan ilk fıkradaki “Türklük” vurgusunun muhafazasından yana tutum alıyor.

Temel hak ve özgürlükler

Şentop’un sözünü ettiği dört ana başlıktan ikisi, din özgürlüğü ve anadilde eğitim, temel hak ve özgürlüklerle ilgili. Oysa bu başlıkların evrensel ilkeler çerçevesinde müzakeresiz benimsenmesi gerekirdi. Benimsenseydi, siyasi partilerin İmralı sürecine yaklaşımları arasında bu kadar büyük farklar da ortaya çıkmazdı. Zira başta ifade ve örgütlenme özgürlüğü olmak üzere, anadilde eğitim ve farklılıkların kullanılmasıyla ilgili tüm bireysel haklar Kürt sorununun çözümünde de kilit önem taşıyor.

Sonuç olarak, Türkiye resmî ideolojiden arınmış, evrensel demokrasi ilkelerine ve temel hak ve özgürlüklere dayanan bir yeni anayasaya ihtiyaç duyuyor. AK Parti’nin devlet sistemiyle ilgili tercihi ancak yukarıdaki özelliklere sahip bir anayasa yapıldığında geniş destek bulabilir gibi görünüyor.

[email protected]