PKK’lı teröristlere karşı yapılan operasyonlar çerçevesinde ilan edilen sokağa çıkma yasağına karşı AYM’ne yapılan başvuruların reddedilmesi üzerine konu AİHM’ne taşınınca Yeni Yüzyıl’ın da aralarında bulunduğu bazı yayın organları bunu AİHM’in AYM’ne “ayar vermesi” olarak yansıtmıştı. Oysa AYM’nin aşağıda bir kısmı alıntılanan açıklamasında görüldüğü üzere durum farklıydı.

“AİHM, anılan başvurularla ilgili Türkiye’den savunma istemiş; bu haber kamuoyunda bazı yanlış anlaşılmalara neden olmuştur.  Bazı basın yayın organlarında sokağa çıkma yasakları bakımından Anayasa Mahkemesinin artık etkili bir yol olmadığı, sokağa çıkma yasaklarının AİHM tarafından kaldırıldığına ya da artık başvuruların Anayasa Mahkemesi yerine doğrudan AİHM’e yapılabileceğine dair haberler yer almıştır.

Öncelikle belirtmek gerekir ki AİHM’in savunma istediği başvurularla ilgili Anayasa Mahkemesi zaten bir karar vermiştir. Yani başvurucular açısından iç hukuk yolları tükenmiştir. Başvurucuların AİHM’e başvuruda bulunması son derece olağan bir durumdur. Anayasa Mahkemesinin verdiği tüm kararlardan sonra başvurucuların AİHM’e gitmesinin önünde bir engel bulunmamaktadır.

Öte yandan, AİHM’in Türkiye’den savunma istemesi de bu sürecin doğal bir sonucudur. Nitekim Türkiye aleyhine yapılan tüm başvurularda AİHM Türkiye’den savunma istemektedir. Kamuoyunda algılandığının aksine, AİHM tarafından bir başvuruya ilişkin savunma istenilmesi o başvurunun kabul edileceği anlamına gelmeyeceği gibi başvurunun kabul edilip edilmeyeceği yönünde bir fikir de vermeyecektir…

AİHM’in sokağa çıkma yasakları konusunda kendisine yapılan tüm başvuruları birleştirdiği ve genel nitelikte bir karar vereceği değerlendirilmektedir. Bu kapsamda, AİHM, Türkiye Cumhuriyetine sokağa çıkma yasaklarıyla ilgili üç soru yöneltmiştir. Anılan sorular şöyledir:

a. Sokağa çıkma yasaklarının hukuki dayanağı nedir?

b. Sokağa çıkma yasaklarının uygulandığı bölgelerde yaşayan kişilerin temel ihtiyaçları ve sağlık hizmetlerine erişimi nasıl sağlanmaktadır?

c. Bölgede meydana gelen sivil ölümlerin sayısı dikkate alındığında, bölgede yaşayanların yaşamlarının korunması için nasıl tedbirler alınmaktadır?

AİHM tarafından Türkiye’ye sorulan sorular incelendiğinde, üç önemli konu dikkat çekmektedir. Birincisi, AİHM önünde bulunan başvurularla ilgili Anayasa Mahkemesi tedbir talebine ilişkin başvuruları daha önce değerlendirmiştir. Ancak; AİHM’in bu konuda Türkiye’ye soru yöneltmediği görülmektedir. Bu durumda başvurucuların kişisel durumuna ilişkin değerlendirmeyi Anayasa Mahkemesinin kararlarını dikkate alarak yapacağı sonucuna ulaşmak yanlış olmayacaktır. İkincisi, başvurucuların kişisel durumlarıyla ilgili olarak bilgi talebinde bulunmadığı, genel nitelikte bilgi ve belgeler istenildiği anlaşılmaktadır. Bu soru, AİHM’in sokağa çıkma yasaklarına kategorik olarak yaklaştığı ve vereceği kararın genel nitelikte olduğu şeklinde yorumlanabilir. Üçüncüsü ise AİHM sivil ölümlerin varlığını peşinen kabul ederek bu konuda alınan tedbirleri sormaktadır. Henüz resmi makamlarca yürütülen soruşturmalar dahi tamamlanmadan bölgede çok sayıda sivil ölüm olduğuna dair kaynağı belirtilmeksizin yapılan tespitin son derece aceleci bir tavır olduğu düşünülmektedir.

 AİHM’in başvurucuların kişisel durumuyla ilgili bilgi talebinde bulunmadığı ve genel olarak sokağa çıkma yasaklarıyla ilgili bir karar verme eğiliminde olduğu görülmektedir. Bu durum bireysel başvurunun niteliğiyle bağdaştığını söyleyebilmek mümkün değildir. Bu konuda Anayasa Mahkemesi verdiği kararlarında, sokağa çıkma yasaklarıyla ilgili bireysel başvuru kapsamında bir değerlendirme yapmayacağına karar vermiştir. Bu durumda, AİHM genel olarak sokağa çıkma yasaklarıyla ilgili bir tedbir kararı verse dahi bu durum Anayasa Mahkemesini etkisiz bir yol haline getirmeyecek sadece bir içtihat farkı ortaya çıkacaktır.”

Bu açıklamadan kısa bir süre sonra AİHM başvuruyu reddetme kararı verdi. Böylece AİHM’in AYM’ne ayar çektiği haberleri tamamen boşa çıktı. Demek ki yeterli bilgiye sahip olmadan acele hükümler vermekten kaçınmak lâzım.