Anayasa Mahkemesi, Sayıştay’ın kamuyu denetleme yetkisini sınırlandıran kanun maddelerini iptal etti. Türkiye Büyük Millet Meclisi adına denetlemeyi yapıp nihayetinde raporlarını ona sunan kurumu sınırlandıramazsınız.

Bu, öncelikle Anayasa’nın 160. maddesinin açık ihlali olur. Esas olarak da parlamenter sistemin en önemli ayaklarından biri sakatlanır. Yeterince ön plana çıkarılmıyor; ancak sistemin özünde denetleme yetkisi en az yasama kadar önemli. Hatta yasama, denetleme ve frenleme mekanizmasının vasıtasıdır bile diyebiliriz.

Koalisyon pazarlıklarından kalan alışkanlığımız Meclis’in denetleme fonksiyonunu atıl bırakıyor. Soru önergesi gereksiz prosedür muamelesi görüyor. İktidar kadar muhalefetin de vebali var. İstatistik kabartmak için onlarca, yüzlerce soru önergesi veren milletvekilleri bulunuyor. Hal böyle olunca işin ciddiyeti kaçıyor. Araştırma önergeleri yakın tarihte hep sonuçsuz kaldı. Faili meçhuller ve Uğur Mumcu cinayeti gibi komisyon raporlarının bazıları Genel Kurul’a dahi inemeden kadük kaldı. İtiraf edeyim; Nimet Baş başkanlığında kurulan Darbeleri Araştırma Komisyonu’na da başlangıçta o gözle bakmıştım. ‘Yine nafile turlar atan bir komisyon tiyatrosu olur’ diye düşünmüştüm. Nimet Hanım ve komisyon üyelerini tebrik etmek lazım. Söz konusu kanaati yıkıp araştırma komisyonlarına iade-i itibar yaptılar. Komisyonun hazırladığı kapsamlı darbe raporunun yol göstericiliği kadar, bence bu yarayı tedavi etmeleri de önemliydi. Soruşturma önergeleri için de benzer tamir sürecine ihtiyaç bulunuyor. Aynı talihsizliği gensoru müessesesi de yaşıyor. Olur, olmaz her şeye gensoru veren muhalefet ve surda gedik açtırmamak üzere siper alan iktidar, sistemi tıkıyor. Normal demokratik ülkelerde gensoru verildiğinde kamuoyu günlerce tartışır. Biz farkına bile varmıyoruz. Gazetelerde kısa haber olarak geçiştiriliyor. Yürütme iktidar partisinin elindedir ama parlamento ortak platform ve bilhassa anamuhalefetin geniş yetkileri var. Meclis’e saygınlığını iade etmek büyük oranda muhalefetin elinde. Bunu yapmayıp denetim mekanizmalarını yalama eden partiler bindikleri dalı kesiyor. Açıkçası iktidar partilerinin de işine geliyor.

Devlet dediğimiz, aslında yürütme erkinin komuta ettiği bir cihaz. Onun malî denetimi ve bütçe yapımı parlamentonun en güçlü silahı. Kuvvetlerin sert ayırımı olan başkanlık türlerinde daha güçlü olsa da parlamenter sistemde de çok önemli bir yetkidir. Sayıştay aracılığı ile gerçekleşen denetim ‘verimlilik, etkinlik ve tutumluluk’ açısından sınırlandığında Meclis’i tamamen etkisiz elemana dönüşecekti. Denetlemeyi diğer araçlarda olduğu gibi komşular pazarda görsün seviyesine indirecekti. Parlamento, yasama ve denetleme yetkisini devredemez, bundan içtinap edemez. Anayasa Mahkemesi’nin kararı, basit bir kanun iptalinden öte anlamlar içeriyor. Sistemin rayından çıkması, parlamentonun el kaldırıp-indirme makinesine dönüşmesi önlendi. Yasamayı, yürütmenin güdümüne verdiği eleştirileri ile iyice hırpalanan parlamenter sistemin hayata tutunmasına vesile olabilecek ehemmiyette görüyorum kararı. Bu arada Zaman’ın içinde bulunduğu birkaç gazete ve Aksiyon Dergisi dışında konuyu gündeme taşımayan medyanın şaşırtıcı tutumu iptalde de yaşandı. Böylesine önemli kararlar neredeyse görmezden gelindi. Kendisi de denetleme mekanizması olması gereken medyanın hali içler acısı…