Geçen hafta sonu 34. Abant Platformu toplantısına katıldım. Toplantı beklenenin ötesinde ilgi gördü.

1998'de başlayan Abant Platformu toplantılarının birçoğuna katıldım. Daha önce hiç bu kadar yaygın ve yoğun ilgi görenine tanık olmadım. Hızla faşizan bir tek–adam yönetimine doğru yol aldığımız endişesini paylaşan, toplumun hemen her kesiminden ve farklı siyasi eğilimlerden aydınlar toplantıya katıldılar, fikir alışverişinde bulundular ve otoriterleşmeye karşı, özgürlükçü demokrasiden yana tavır aldılar.

Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı tarafından düzenlenen toplantılar, başından itibaren şu düşünceye dayandı: Farklı siyasi eğilimlerden aydınlar arasında diyalog ve özgürlükçü demokrasinin temel ilkeleri üzerinde mutabakat eksikliği var. Bu girişim, halka her zaman, her ülkede öncülük etmiş olan aydınların bu eksiklerini gidermelerine bir katkı olabilir.

34. toplantıya gösterilen ilgi, bana öncelikle şunu düşündürdü: Türkiye'ye 20. yüzyılın ilk çeyreğinde bir tek – parti yönetimi, ikinci yarısı boyunca da temel kararların parlamentoda değil askerler tarafından alındığı türden bir yarı - demokrasi hakim oldu. Demokrasi mücadelesi, esas olarak askeri vesayete karşı, parlamentonun üstünlüğünü sağlama hedefine odaklandı. Bu mücadele içinde, demokrasinin sandıktan ibaret olmadığı, aynı ölçüde yurttaşların temel hak ve özgürlüklerinin saygı görmesi bilinci uyandıysa da ikinci planda kaldı.

Hem iktidarın seçimle belirlenmesi, hem de yurttaşların temel hak ve özgürlüklerinin, insan haklarının güven altına alınması anlamına gelen AB kriterlerini hakim kılmak vaadiyle iktidara gelen, bu yolda önemli adımlar da atan AKP iktidarının 2011 seçimlerinden bu yana, demokrasiyi seçime indirgeyerek çoğunluk diktatörlüğüne yönelmesi, hemen her kesimde temel hak ve özgürlüklerin, hukuk devletinin, yargı bağımsızlığının, ifade ve basın özgürlüğünün değerinin anlaşılmasına yol açıyor. Demokrasiyi yaşayarak öğreniyoruz. Daha önce bir araya geldikleri görülmemiş, çok farklı siyasi eğilimlerden aydınların bugün doğrudan diyalog kurmak, hak ve özgürlükler için dayanışmak ihtiyacını duymalarının nedeni bu. Belki biraz iddialı olacak ama 34. Abant Platformu Türkiye'de aydınların demokrasinin temel ilkeleri üzerinde mutabakata doğru attıkları bir adım olarak değerlendirilebilir.

Toplantıda şu ana fikrimi tekrarlama fırsatını buldum: Özgürlükçü demokrasinin yerleşememiş oluşunun esas sorumlusunun, halkın, seçmenlerin (İslam dininden kaynaklanan) otoriteye biat / itaat kültürü olduğuna dair iddiayı hayli yanıltıcı buluyorum. Halk arasında iktidarın seçimle belirlenmesi anlamında demokrasiye oldukça güçlü bir bağlılık olduğu muhakkak. Öte yandan hak ve özgürlük vaad ederek iktidara gelen partiler, bunlara sırt çevirince halkın desteğini kaybedip eriyip gitti. AKP iktidarı da bugün tuttuğu yolda devam ederse eriyip bitecektir. AKP'nin aldığı oylar, İslam inancıyla, biat kültürüyle açıklanamaz. Yaşam standartlarında göreli iyileşme, muhalefetin inandırıcılıktan uzaklığı, halkın “darbe” ve “kaos” iddialarıyla ürkütülmesi dikkate alınması gereken esas etkenler.  

Özgürlükçü demokrasinin yerleşememiş oluşunun esas nedeni, halkın, seçmenin biat kültüründe değil, aydınlarımızın (yaygın bir ifadeyle) sadece “kendine demokrasi” isteyen eğiliminde aranmalı. Başka bir ifadeyle Türkiye'nin demokrasi sorunu esas olarak halktan değil, elitler yani siyasi, iktisadi, idari ve kültürel güç sahipleri arasında hak ve özgürlükler üzerinde yaygın mutabakatın bulunmayışından kaynaklanıyor. 1982 anayasasının yerine sivil ve özgürlükçü bir anayasa yapılamamış olmasının ve yapılabilecek gibi görünmeyişinin esas nedeni de burada yatıyor. Yaşadıklarımız, seçkinlerimizi demokrasinin temel ilkeleri üzerinde bir mutabakata doğru götürüyorsa, ne mutlu.