Bu konuyu yazmaya hazırlanıyordum ki sabah baktım, İoannis Grigoriadis Taraf ’ta yazmış: “Fetih Zihniyetinden Kurtulmak” başlığıyla.

Bu başlığın özetlediği şeyleri ben de birçok kez ele alıp eleştirmişimdir. Ama karşımızda bunu yeniden, yeniden, yeniden üreten koca bir mekanizma var. Sadece bunu, yani “geçmişin askerî başarıları” ile böbürlenmeyi değil, bu böbürlenme ihtiyacını da üreten bir yapı var.

İoannis (Oxford’dan tanışırız) bu “Fetih Zihniyeti”nin son zamanlarda eriştiği görece yeni bir tezahüründen söz ediyor. Beni rahatsız eden de buydu (bugünlerde) ve dolayısıyla onun yazısı çıktı diye yazmamayı ya da yazmayı ertelemeyi düşünmedim.

Aya Sofya’nın camiye çevrilmesi gündemde!

AKP iktidarı sırasında, belirli bir plan ve program çerçevesinde, adım adım hazırlanan bir olay bu. Nasıl olduğunu İoannis (yani yani) anlatmış. Trabzon’daki Aya Sofya’nın —sanırım bir kısmının— camiye çevrildiğini okumuştuk. Eminim oradaki hapse girmemiş Ogün Samast’lar ve Yasin Hayal’ler bundan ötürü çok mutludur.

İznik’te yıkıntısı duran Aya Sofya da onarılmış, restore edilmiş ve camiye çevrilmişti. Yıllardır yolum düşmüyor İznik’e, onun için bunun nasıl bir “restorasyon” olduğunu bilmiyorum. Vize’deki Aya Sofya’dan haberim yoktu; aynı işlemden geçip aynı yere vardığını gene Grigoriadis’in yazısından öğrendim.

Beni tanıyan herkes Kemalist olmadığımı da bilir. Değilim, ama Aya Sofya’nın müzeye çevrilmesi kararının ondan geldiğini duymuştum ve bu kararı çok doğru bulur, desteklerim. Aya Sofya “dünya mirası” dediğimiz mimarî eserlerden biridir ve herkesin ziyaretine açık bir müze olması son derece yerinde bir karardır. İlle cami yapalım diye çırpınan mümin Müslümanlar gibi, “yeniden kilise olmalı” diye tepinen mümin Hıristiyanlar’a da hak vermem, sempati duymam. En iyi, en doğru karar müze olmasıdır.

İstanbul fethedildiği zaman başta Aya Sofya, ayakta duran kiliselerin camiye çevrilmesi bana göre o çağın değer yargıları çerçevesinde olumlu bir tutumdu. Kiliseyi kilise olarak yapmış olan insanlar, “ehl-i kitab” olarak nitelenen kişilerdi. Tabii “fetih”i gerçekleştirmiş olanlar da kendi dinlerinin en doğru din olduğuna inanıyorlardı ve bu dünya görüşü içinde o binayı “en doğru inanç”ın ibadet yeri haline getiriyorlardı. Binaya duydukları saygının da ifadesiydi bu. Yakıp yıkmıyor, benimsiyorlardı. Zaten pratik fayda da, camiye çevrilen binanın onarılması, yani korunmasıydı.

Ama bugünün dünyasında “koruma” gerçekleştirmek için binanın bir ibadethane işlevini devam ettirmesi gerekmiyor. Müze de olur, isterseniz “konser salonu” veya “sergi mekânı” olur, her şey olur. Şüphesiz,kültürel bir işlevi olması uygundur.

İstanbul Osmanlı devletinin başkenti olunca, Bizans’tan kalan kiliselerin tamamına yakın kısmı zaman içinde camiye çevrildi. Aralarında “Kilise Camii” adıyla anılanları bile vardır. Bunların yeniden kilise olmalarını talep eden, bazı istisnalar dışında, herhalde yoktur —Cordoba’daki, Sevilla’daki camilerin yeniden cami olmasını talep eden olmadığı gibi.

Ama yüzyıllardır yıkık duran bir kilise binasını onarıp cami yapmaya olumlu bir anlam veremiyorum.

Şimdi, Samatya’daki Prodromos yıkıntısının da onarılıp cami yapılacağı haberlerini okuyoruz. Tamam, camiye çevrilmişti, yandığı zaman da camiydi. Ama gerektiği gibi restore edilirse, aslına uygun restore edilip sonra da müze haline getirilmesi, bu çağın gerektirdiği davranış biçimidir.

Bu “camileştirme” politikasına MHP’nin itiraz etmesi elbette sözkonusu olmaz. CHP’nin ne diyeceğini izlemek daha ilginç olacak. CHP’nin bugün “politika”dan anladığı AKP’nin dediğine veya yaptığına karşı çıkmak olduğu için herhalde bunu da eleştirecektir. Ama ne şiddette? Kaç “desibel”lik bir sesle?

http://www.taraf.com.tr/murat-belge/makale-futuhat-duskunlugu.htm