HDP eski eş genel başkanı Selahattin Demirtaş’ın cezaevinde yazdığı bir hikâye kitabının, Cumhurbaşkanı Erdoğan’la Meclis eski başkanı ve Cumhurbaşkanlığı Yüksek İstişare Konseyi üyesi Bülent Arınç arasındaki sert tartışmaların konusu olacağı hayatta kimsenin aklına gelmezdi.

İktidarın, reform olduğu ileri sürülen yeni hamlelerinin konuşulduğu günlerin içindeyiz ya, bir TV programında Arınç Demirtaş’ın serbest bırakılması gerektiğini anlatırken, onu anlamaları için izleyicilere bu kitabı okumalarını tavsiye etti.

Etti etmesine, ama Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bütün hiddetini de üzerine çekti. Erdoğan, son Meclis grup toplantısında yaptığı konuşmanın önemli bölümünü bu hususa ayırdı ve Arınç’ın istifasına yol açtı.

Bu yazıda ele almak istemediklerim

Berat Albayrak ve Bülent Arınç’ın istifaları,  eski Güneydoğu milletvekillerinden İhsan Arslan’ın Disiplin Kurulu’na sevki, yine aynı bölgeden eski milletvekili Galip Ensarioğlu’na taziyeye katıldığı için terörden soruşturma açılması testinin kırıldığının ve artık kolay su tutmayacağının işareti midir, bilemem. Yazmak için önümüze daha çok fırsatın çıkacağını düşündüğüm bu konuya bu yazıda yer vermek niyetinde değilim.

MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’nin sıradan mimiklerinin bile zaten siyaseten ve iktisaden tıkanmış AK Parti cenahında ‘ittifak bozuluyor ve iktidar gidiyor’ endişesini körüklemesini, giderek panik atağa dönüşmesini ele almak da benim alanımın dışına çıkar.

Hele Emine Erdoğan Hanımefendi’nin kadınların şiddete karşı mücadele gününde yaptığı konuşmayı, sanki Devlet Bahçeli’yle inatlaşır gibi, getirip mafya babalarına bağlaması üzerinde hiç durmayacağım.  

Siyaset teorisine ve pratiğine, Türk’e özgü yerli ve milli bir katkı sayılması gereken “döve döve reform” konusunu ise, bütün ehemmiyetine rağmen başka yazılara bırakmayı düşünüyorum.

Kobane olayları, HDP ve Demirtaş’ın çağrılarının anlamı, bölgede PKK ve Hizbullah arasında yaşanan çatışmalar ve çok sayıda insanımızın yaşamını yitirmesi konularının, günlük retoriğin malzemesi olmak yerine, daha dikkatli değerlendirmelere konu olması gerektiğinin farkındayım. 

Cezaevi ve yaratıcılık

Konu, uzun zamandır tutuklu olarak cezaevinde yatan Selahattin Demirtaş’ın hikâye kitabı “Devran” olduğu için, aklım cezaevlerine girenler ve eser yaratanlarda kaldı.

Bülent Arınç’ın, Demirtaş ve Osman Kavala’nın serbest bırakılmaları gerektiği yönündeki düşüncelerinin siyasi önemini teslim ediyorum. İdeolojisine ve siyasetine bakmaksızın, içeride veya dışarıda demeksizin, farklı bir çevrenin insanının eserini yurttaşlara ve kendi mahallesine tavsiye etmesini son derece önemli ve değerli bulanlardanım.

Bu tavrıyla Arınç hem kutuplaşmacı siyaset ve geleneğe set çekmeye çalıştı, hem de bu vesile ile cezaevi ve yaratıcılık ilişkisini gündeme getirdi.

Her ne kadar yaratıcılıkla ayıplı demokrasi arasında ters orantı varsa da, Türkiye’nin kalburüstü hikâyeci, romancı, şair, ressam ve yazar gibi sanat ve fikir erbabının önemli bölümü en gözde eserlerini cezaevinde yatarken verdiler.

Bu bakımdan, Türkiye ceza ve tutukevlerinin bir nevi üniversite ve sanat akademisi işlevi gördüğünden hareketle, özellikle iktidarlarımız kendilerine övünç payı bile çıkarabilirler.

Demirtaş ve eserleri

Düşünün, Selahattin Demirtaş gibi tarihi yüz yılı aşan sert bir siyasal ve toplumsal sorunun, binlerce insanın hayatına mal olan Kürt Sorunu’nun çözümü için yoğun çaba göstermiş siyasi bir lider bile, iktidarın siyasal gazabını üzerine çekip oraya kapatılınca, zihnindeki düşünsel ve estetik kapasiteyi ortaya koyma fırsatı bulup, eserler veriyor.

Ülkeyi ve insanlarının hikâyesini yetkin bir anlatım gücüyle okurlarına aktarıyor. Bunlar memleketimizden tanıdık hikâyeler. Kahramanlar içimizden birileri. Kitaba adını veren “Gün olur devran döner” adlı hikâyenin kahramanı gibi, işkencede öldürülen çoban Devran’ın sahte otopsi raporunu imzalayan savcı Salim de öyle.

O savcı ki, bir türlü kendi gerçeğiyle yüzleşmeyi bilemiyor ve iç içe geçmiş travmalarıyla debelene debelene ömür tüketiyor. Türkiye de biraz böyle değil mi?

Devran kitabı da tıpkı Seher gibi çok tutuldu ve okunuyor. Etnik farklılıkları hükümsüz kılıp, Türk Kürt, doğu batı fark etmeksizin ülkenin her köşesinde kendine geniş bir okur grubu buluyor. Acıları ve sevinçleri birbirine katıyor; farklı renkleri ve dilleri ortak bir mecrada buluşturuyor. 

Şüphesiz, Demirtaş’ın hakkında bir toplatma, yasaklama kararı bulunmayan bu eserlerinin edebi değerleri zaman içinde edebiyat çevrelerince daha fazla tartışılacak ve değerlendirilecek.

İz bırakanlar

Evet, İktidarlar fikir ve eylemlerinden hoşnut olmadıkları insanları fiziken mahkûm edip, yaratıcılığını ve toplumsal etkisini sıfırlamak istiyorlar, ama zihnin dört duvar arasına mahkûm edilmesi mümkün olmadığından, özgür düşüncenin filizleri er geç gök yüzünü görecek, gün ışığına ulaşacak yolu buluyor. Toplumların düşün ve kültür dünyasında yüzyılları aşan izler bırakıyorlar.  

Kitapların meydanlarda toplanıp yakıldığı, ya da SEKA’ya kâğıt hamuru olmaya gönderildiği günler şüphesiz gerilerde kaldı. Ancak gidişata bakılırsa, Türkiye cezaevlerinde eser veren son kişi Selahattin Demirtaş olmayacak, bunu da biliyoruz.

Yazdıkları, çizdikleri ve söyledikleri nedeniyle içeriye girenlerle, içeride yazanlardan olup, hayatımızda iz bırakan insanlarımızdan bazılarını anarak bu yazıyı noktalayalım.

Nazım Hikmet, Sabahattin Ali, Ahmet Arif, Enver Gökçe, Can Yücel, Fakir Baykurt A. Kadir, Nevzat Çelik, Kemal Tahir, Kerim Korcan, Balaban, Orhan Kemal, Sevgi Soysal, Necip Fazıl, Hekimoğlu İsmail, Emine Şenliklioğlu, Ahmet Altan…