“DEVLET” kelimesi Türkçede çift anlam taşıyor.

Birincisi malûm:

Siyasi, hukuki, idari ve felsefi bir organizmadan oluşuyor ve evrensellik arz ediyor.

Yani, hani şu Özel Harekât Timi amirinin “bu devlet size ne yaptı, lan” azarlamasıyla kastettiği genel devlet kavramı var ya, işte o!

Konuya sonra döneceğim.

***

ÖTE yandan, şimdilerde daha seyrek kullanılmasına rağmen ikinci türden “devlet” sözcüğünü telaffuz ettiğimizde talih, şans, baht, mutluluk gibi olguları da çağrıştırıyoruz.

“Ya devlet başa, ya kuzgun leşe” deyimi buna örnektir…

“Devletlû” mertebesindeki yüceltmeyi de ekleyebiliriz.

***

OYSA Batı lügatlerinde böyle bir çift çağrışım mevcut değil!

Farklı dillerdeki devlet kelimesi Latince kökenli “status”ün o lisana uyarlanmış varyantlarından oluşuyor.

Her hâlükârda da ifade ne olumluluk, ne olumsuzluk yansıtıyor.

Çünkü tamamen nötr ve objektif olan “status” sadece ve sadece “durum” demektir.

Başka hiçbir anlam taşımaz.

Dolayısıyla da, meselâ büyük ikramiye kazanan milli piyango talihlisi İngilizcede “başına devlet kuşu kondu” türünden bir ifadeyle tasvir edilemez.

Yahut Fransa Kralı I. Fransuva sağlığın önemini vurgulamak için, Muhibbî mahlasını kullanan çağdaşıKanuni Sultan Süleyman gibi “Halk içinde muteber bir nesne yok devlet gibi/ Olmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi” beytini yazamaz.

O hâlde…

***

O hâldesi şu ki, nasıl oluyor da zaten Arapçadan almış olduğumuz “devlet” kelimesi bir tek bizim lisanımızda siyasi, hukuki, idari ve felsefi tanıma ek olarak bir de mutluluk, şans, saadet, vs. gibi anlamlarla bütünleşiyor?

Niçin “devlet” sözcüğü diğer dillerde nesnel ve nötr bir durum tespitiyle sınırlı kalırken Türkçede öznel ve olumlu şeyler çağrıştırmak için de kullanılıyor?

Hangi gerekçeden ötürü “devlet” kavramı bizim ülkemizde dışavurumu “size ne yaptı lan” ünlemiyle tezahür eden ve kutsallık içeren bir dokunulmazlık tabusuyla donatılıyor?

***

KELİMELERE verdiğimiz anlam düşüncemizin uzantısıdır!

O düşüncemizi yalnız ve yalnız onlar tayin ederler.

İşte, aslında stereotip bir zihin şemasını yansıtan ve hiç mi hiç istisna olmayan Özel Harekât Timi amirinin “bu devlet size ne yaptı, lan” azarlamasındaki geri planı da ancak yukarıdaki sorunun cevaplarıyla birlikte açıklayabiliriz.

Yarın bu cevapları aramaya çalışacağım.

[email protected]