Nabi YAĞCI
15 Temmuz 2016 Kara Cuma’sında darbeye karşı çıkarken hayatlarını yitiren, yaralanan sivil, asker ve polis bütün vatandaşlarımızı minnetle anarak başlamak istiyorum. Darbeyle ilgili yorumlar ne olursa olsun tankların önüne çıkan, kurşunların üstüne tekrar tekrar giden, geri çekilmeyen, direnen halk için övgüden başka söylenecek hiçbir şey olamaz.
Bizim kuşağın klişe haline getirdiği “ömrümüz darbelerle geçti” sözünü artık tekrar etmeyeceğimizi sanıyordum ama yanılmışım, yetmiş yıllık ömrüme bir darbe girişimi daha girdi, daha kötüsü bunun son olacağını söylemeye cesaretim de yok. Ne yazık ki şimdiki kuşakların da çocuklarına anlatacakları bir darbe deneyleri oldu. Geçmiş kuşaklar olarak ülkemizin, halkımızın bu kötü talihini değiştirememiş olmaktan dolayı derin bir üzüntü ve sorumluluk duyuyorum. Önleyemediğimiz için hepimiz sorumluyuz. Bugünden tezi yok bu sorumluluk üstüne tekrar ve tekrar düşünmeliyiz. Ancak bir tesellimiz var, bu kez halk sokağa inerek bu darbe girişiminin akamete uğramasında birinci derecede rol oynadı.
Bu yazıyı yazmadaki amacım 15 Temmuz darbe girişimini analiz etmek değil. Değil çünkü sağlıklı analiz için pek çok veriye, bilgiye ihtiyaç var. Henüz tonlarca soru var ortada ve bu sorular kafa karışıklıklarına neden oluyor. Geçmiş darbe deneylerinden çıkarak iyi biliyorum ki bu sıcak ortamda yapılacak aceleci yorumlar insanı ters köşeye yatırabilir. Ne var ki sol ve daha geniş demokrasi güçlerinin geçmişteki hataları tekrarlamalarından korktuğum için bu sorumlulukla bu yazıyı yazmaya soyundum; öyle olmasaydı darbe karşıtlığımı açıklamış olmakla yetinir bu yazı için acele etmez daha da beklerdim.
Tutum almak için her şey belirsiz değildir, görünenler yeterlidir. Bu darbe girişiminin gerisinde hangi planlar, hangi eller olursa olsun bu kalkışma seçimle gelmiş bir sivil iktidara karşı asker içinden çıkan bir cuntanın yalnız planlama aşamasında kalmayan bir darbe teşebbüsüdür. Üstelik bu kez halka da kurşun sıkılmış, TBMM bombalanmıştır. Bu açık tablo karşısında darbeye karşı olmak için bin dereden bin su getirmek, hele bakalım demek, darbe girişimini oyun olarak görmek saçmadır.
Bu darbe girişimi elbette demokrasiye karşı yapılmıştır, bunu “ama fakat” demeden söylemek gerekir. “Öncesi demokrasi miydi” sorusu bu momentte anlamsız bir sorudur, bu başka bir meseledir. Böyle düşünmek darbeler tarihimizde darbeleri istemeden de olsa davet eden zihniyetin tipik göstergesidir. Bu düşünceler darbeler karşısında tutumsuz kalmayı, seyirci olmayı getirmesi açısından da zararlıdır.
Otoriter siyasi rejimlerin alternatifi ve panzehiri askeri darbeler değil sivil demokrasidir. Bir darbenin önlenmiş oluşuyla da demokrasi otomatikman gelmez kuşkusuz, eğer demokrasi güçlerinin aktif müdahalesi olmazsa bundan sonrasının özgürlükçü bir demokrasi olacağının da garantisi yoktur. Unutmayalım ki Güneydoğu’da halen süren bir yangın vardır. Bu yara kanıyorken zaten özgürlükçü bir demokrasinin mümkün olmadığını, doğuda savaş varsa batıda demokrasinin mümkün olamayacağını darbe girişimi öncesinden de bilmekteyiz.
Kısacası şu anda halen gri alandayız.
Darbe haberini önce telefonla bir dostumdan aldım, TV’yi aç diyordu, açtık. Bir yandan gelişmeleri can sıkıntısı ve bezginlik duygularıyla izlerken öte yandan aklım sol ve daha geniş demokrasi çevrelerinin nasıl bir tutum alacağı sorusundaydı. AKP ve Tayyip Erdoğan karşıtlığının darbeye karşı tutum almada kafa karıştırıcı, engelleyici olması ihtimali nedeniyle kaygılıydım. Eski hataların tekrarlanmasından çekiniyordum. Çok dar bir çevre içinde de olsa telefonla eğilim almak istedim. Korkulan oluyordu, ilkesel olarak darbeye karşı olunsa da bu darbe girişimi karşısında aktif tutum almak konusunda tereddütler vardı.
Üstelik bu kez farklı bir tablo vardı karşımızda darbe girişiminin karşısına halk dikilmişti. Cumhurbaşkanı’nın çağrısı üstüne sokaklara inmişlerdi. Böyle bir durumda darbeye ilkesel karşıtlık açıklamaları da yetersizdi, aktif karşı koyuş için darbeye karşı olan herkesin sokaklara inmesi gerekirdi.
Burada tek tek bireysel tutumlardan, kahramanlıktan söz etmiyorum, sokağa inmek için örgütlü çevrelerin çağrılarından ve çevreler olarak kitlesel katılımlardan söz ediyorum. İlk anlarda sokağa dökülen kalabalıklar açık ki kendiliğinden değildi. Bu durumun ve TV’de gözlediğimiz IŞİD vari görüntülerin sokağa inmede caydırıcı etkiler yaratmış olduğu düşünülebilir. Fakat daha sonraki zamanlarda bu görüntü değişmeye başladı artık kendiliğinden kalabalıklar meydanları doldurdu.
Darbe girişimini izleyen Cumartesi günü ise çok iç rahatlatıcı bir gelişme oldu, TBMM’deki diğer partiler de, CHP, HDP, MHP tek tek darbeye karşı olduklarını açıkladılar. Dahası da geldi bu partiler darbe karşıtı ortak bildiri çıkardılar. İşte kanımca en önemli fırsat bundan sonrası içindi, bu ortak bildiri aynı zamanda insanları ortak biçimde meydanlara çağırmış olsaydı muazzam bir olay gerçekleşmiş olacak, değişik nedenlerle sokaktan uzak duran çevrelerin tutumları da değişecekti. Aşağıda anlatacağım biçimde bu olayın çok daha geniş ve verimli sonuçları olacak ve çok renkli bir meydan demokrasisiyle karşılaşabilecektik. Meydan buluşması için yapılacak ortak çağrı provokasyonları da en aza indirebilirdi.
Bu fırsat henüz yok olmuş değildir aksine değineceğim nedenlerle çok renkli meydan demokrasisi için çoğulcu meydan buluşmalarını gerçekleştirebilmek, meydanlarda CHP’li, HDP’li, değişik sol çevreler, Yeşiller, liberaller, çevreciler, sade demokratlar gibi sol ve daha geniş demokrasi çevrelerinin kendi kitlelerine yapacakları çağrılarla veya ortak bir çağrıyla meydanlardaki toplulukların renklerini çoğaltmak mümkündür.
Esasen dört partinin ortak açıklamasından sonra meydanlara farklı renkte, sol, sosyal demokrat, Kürt çevrelerden de katılımlar olduğunu öğrendik ama bu daha çok bireysel katılımlar düzeyindeydi.
Tehlike geçmemiştir, hükümetten gelen açıklamalar da bu yöndedir. Bu açıklamaların arkasında başka niyetler aranabilir ama bu açıklamaları ciddiye almak bir şey kaybettirmez bize, meydanlarda kitlesel güç oluşturmak yalnızca demokrasinin korunmasına yarayacaktır.
Dahası meydanlardan bakarak karşımızda hem bir tehlike hem bir fırsat olduğunu görüyorum. Meydanların çoğulcu buluşmalarla renklenmesi tehlikenin fırsata dönüştürülebilmesi için elzemdir.
Tehlike dediğim şey pek çok insanın aklına gelendir. Meydanlar eğer yalnızca AKP, MHP ve çeşitli dini çevrelerin etkinliğine terk edilirse bundan sonraki siyasi gelişmelerde bu çevrelerin siyasi hegemonyası kurulur veya zaten varolan bu tehlike daha da güçlenmiş olur. Bu kaygıyla meydanlarda olan biteni kendi dar imkânlarımla izlemeye, bilgilenmeye çalışıyorum. Beni siyasi gelişmelerden çok halk toplulukları içindeki gelişmeler ilgilendiriyor, Arap baharındaki gelişmeleri izlerken de asıl dikkat verdiğim nokta buydu.
Halkın tanklara, kurşunlara, toplara çıplak vücutla karşı çıkarak gösterdiği unutulmaz direnişten sonra klasik söylemle hiçbir şey eskisi gibi olmayacaktır. Bundan böyle halkın gücünün yalnız sandık olmadığı akıllara hep gelecektir. Darbenin başarısız kalmasında birinci derecede rol oynayan kitlesel direnişin halka da müthiş bir özgüven kazandırdığı görülüyor.
İşte bu nokta hem bugünler hem gelecek için çok önemli. Özgüven kötü değildir, ancak bu kitlesel özgüven farklı kanallara akabilir, akıtılabilir. Demokrasiye, özgürlüklere kanalize olabileceği gibi hamaset nutuklarıyla bambaşka kanallara da yönlendirilebilir.
Ufak da olsa yer yer aşırı dinci, aşırı milliyetçi grupların laik, seküler çevrelere karşı örneğin içki içenlere, provokatif girişimler yaptıkları haberleri geliyor. Bu tür olayları darbe girişimi öncesinde de plakçı baskınında olduğu gibi görmüştük, şimdi ortaya çıkan kitlesel özgüvenin bu tür aşırı dinci, aşırı milliyetçi çevreleri özendirici olma olasılığı hiç de az değildir. Bu tür aşırı gösterilerin AKP tabanında da rahatsızlık yarattığı, bir çok yerde bu provokatif eylemlere müdahale ettikleri yönünde bilgiler de var.
Bu yönlü tehlikelerin önlenmesinin en etkin yolu sokakların, meydanların renklenmesi, çoğulculaşmasıdır. Halkın direnişiyle ortaya çıkan kitlesel özgüvenin demokrasinin yeniden inşası arkasına toplanması için meydanların acilen çoğulcu renklere bürünmesi gerekir.
AKP-MHP dışındaki diğer siyasi partilerin, sivil toplum kuruluşlarının darbe girişimine karşı ayrı ayrı kitlesel gösteriler yapması önemsiz değildir ama benim Meydan demokrasisi, meydan buluşması dediğim şeyin karşılığı bu değildir.
Önce tarihsel fırsat dediğim olguyu açmaya çalışayım.
Kutuplaşma kırılabilir:
Türkiye AKP iktidarının ikinci döneminden yani 2011 den darbe öncesine dek kutuplaştırıcı otoriter bir yönetim ortaya koydu. 15 Temmuz darbe girişiminin nedenlerini bu kutuplaşmanın dışında görmek olanaksız. Bu nedenle bu darbe girişiminin mayalanmasında kuşkusuz AKP iktidarının çok ciddi sorumluluğu vardır. Tayyip Erdoğan başta olmak üzere hükümetin dik duruşlarına saygı duymakla birlikte bu sorumluluklarını da hatırlatmak gerekiyor.
Darbeler tarihimize baktığımızda darbelerin hep toplumsal/siyasal kutuplaşmanın tepe yaptığı noktalarda gündeme düştüğünü görüyoruz. O nedenle de her darbede darbecilerin demagojik barış ve huzuru sağlama söylemleri baş yeri tutar. Oysa aksine her darbe, geride yeni kutuplaşmaların tohumunu bırakmıştır. Darbeler tarihimizden bu dersi çıkarıyorsak darbe girişimlerine karşı ilk iş bu kutuplaşmayı kırmak olmalıydı/olmalıdır.
Ayrıca toplumsal/siyasal kutuplaşmaların otoriter siyasetleri güçlendirdiği demokratik muhalefeti zayıflattığı da yine deneylerle sabittir.
12 Eylül darbesinin hemen başlarında olmasa da ilerleyen yıllarda toplumsal barış ve toplumsal uzlaşı eğilimlerinin ortaya çıktığını görmüştük. Kendimiz de sol olarak bu çabanın içinde olmuştuk. Toplumun farklı kesimleri bir araya gelebiliyorlardı. Bu yönde azımsanmayacak deney birikimi vardır. AKP’nin ilk yıllarında da, parti kapatma girişimlerine, e-muhtıraya karşı sivil demokrasiyi savunma temelinde böylesi uzlaşı ortamları oluşmuştu.
Fakat o yıllarda özellikle sol içinde, örneğin 28 Şubat post modern darbesine karşı tutumda açıkça görüldüğü gibi bir akıl karışıklığı vardı. “Ne Refah Yol ne Hazır Ol” sloganıyla sembolleşen bu tutumları eleştirmiş, bu tutumun darbecilerin işine yarayacağını, seçimle gelmiş bir hükümete, o hükümete karşı bile olsak- ki ben de karşıydım, o tarihler başka bir dizi olumsuzlukların yanı sıra özellikle Güneydoğu’da 17 bin faili meçhul cinayetlerin yaşandığı zamanlardı-eğer siyaset dışı yollarla demokrasi dışı bir müdahale varsa o noktada “amasız fakatsız” karşı durmak gerektiğini pek çok kez yazmış ve söylemiştim.
Bunları şunun için söylüyorum; demokrasiyi koruyup derinleştirmek için vereceğimiz mücadelenin yolu steril bir yol değildir, karşı olduğumuz, benimsemediğimiz, eleştirdiğimiz tutumlarla da birlikte yürümeyi öğrenmek zorundayız. İşte bir kez daha sol ve daha geniş demokrasi güçleri olarak böyle bir sınavla ve çok çetin bir sınavla karşı karşıyayız. “Karşı olduğum siyasetin yanında görünürsem onu güçlendiririm” tarzında kısır bakışı hiç değilse bu darbe tehlikesi karşısında terk etmek gerek.
İşte bu nedenle dört partinin darbeye karşı ortak tutum almalarını son derece önemli tarihi bir adım olarak gördüm. Eğer çok renkli meydan buluşmaları izleyen günlerde gerçekleşmiş olsaydı yalnız darbecileri caydırıcı olmanın ötesinde, kutuplaşmanın da beli kırılmış olacak ve darbe girişimi sonrası demokrasimizin yeniden inşasında demokratik muhalefet olarak çok etkili bir konum da kazanılmış olacaktı.
Benim tarihi fırsat dediğim budur.
Toplumun farklı kesimlerinin meydan buluşmasıyla ortaya çıkaracağı kitlesel enerji haklı olarak çok şikâyet ettiğimiz iktidarın dayandığı, otoriterleşmeyi besleyen “çoğunlukçu iklimi” gevşetebilir, darbe girişimi sonrası demokrasimizin yeniden inşasında daha ilk adımda “çoğulculuğun” da kapısını aralayabilirdi. Böylece içi boş birlik, beraberlik, kardeşlik hamasi söylemlerinin yerini somut bir kitle tabanına ve onların somut taleplerine dayanan özgürlükçü toplumsal uzlaşı söylemleri alabilirdi. Aynı olmasa bile Mısır’da Tahrir meydanında, Tunus’ta benzer tablolar ortaya çıkmıştı.
Gördük. Meclis bombalanırken farklı partilerden millet vekilleri birlikte dik durdular, Meclis salonunu terk etmediler. Bir bakıma kader ortaklığı yaptılar. Meydan kavramını hem gerçek anlamda hem metafor olarak kullanıyorum, bu anlamda Meclis de meydan olmuştu. O meydanda farklı siyasetlerden milletvekilleri bir bakıma kader ortaklığı yaptılar. Denebilir ki ortak bildirinin çıkmasında bu kader birliği de etkili olmuştur. Parlamenter demokratik sistem hem kendini korudu hem demokrasiye sahip çıktı. Farklılıklara rağmen TBMM’de oluşan bu çoğulcu atmosferi bundan böyle korumaya özen göstermek gerek.
Her partinin eşit katılımıyla 15 Temmuz darbesini araştırma komisyonu kurulması gerçekleştirilirse bu yönde önemli bir adım olur. Darbe üstüne sürüp giden spekülasyonların aydınlatılabilmesi için de ortak araştırma komisyonu çok gereklidir.
Darbeye girişenler kimlerdi, nasıl hazırlandılar, Cumhurbaşkanı’nın, Genelkurmay başkanının burnu dibine kadar nasıl sokulabildiler, Gülen cemaati gerçekten de bu denli güçlü müydü, ana omurgasının bu cemaat olduğu artık belirgin olmasına karşın bu darbe girişimi başka hangi çevrelerle ittifak içinde gerçekleşti, bir dış parmak var mı, özellikle darbe istihbaratı alındıktan sonra İncirlik NATO üssünde neler oldu, istihbarat zaafı nasıl doğdu gibi bir dizi soruyu vatandaşlar olarak bizler aydınlatamayız.
Ayrıca TBMM,hukuk düzenimizin zaten çözüldüğü şimdi de altüst olduğu, yargının boşaldığı durumda genel gidişatı kontrol altında tutmalı aynı zamanda darbecileri tasfiye sürecinin ve darbecilerin gözaltı, tutuklama, sorgulanma süreçlerinin de hukuk içinde, insan haklarının korunarak sürmesi için yakın takipçi ve denetleyicisi olabilmeli. Geçmişten bakarak söyleyebiliriz ki bu konuda yapılacak hoyratça işlemler, medyada servis edilen görüntüler, 15 Temmuz’un artçı şoklarını kolaylaştıracağı gibi gelecek için yeni nefret tohumları da eker.
Darbecilere kuşkusuz ağır cezalar verilecektir, verilmelidir ama idam cezalarını yeniden gündeme getirmek hiç de gerekli değildir, kaldı ki sırf meydanlarda dile gelmiş olması insan haklarını ilgilendiren bu konuya meşruiyet sağlamaz. Diyanet’in ölen darbecilerin cenazeleri için almış olduğu karar da nereden baksanız yakışıksız bir karardır. İslami umdelere uygun olduğu da söylenemez. Allah adına hüküm veriyorsunuz, olacak iş mi bu?
TBMM içinde uç verecek çoğunlukçu değil çoğulcu atmosfer şimdilik uzak gibi görünse de Güneydoğu’da süren yangını söndürmeye dönük toplumsal barış kapılarının tekrar açılmasına hizmet edebileceği ihtimali de göz ardı edilmemeli.
Hâlâ mümkündür;
Çok renkli meydan buluşmaları için hâlâ geç değildir. Ancak daha da gecikilmemelidir, yukarıdan beri değindiğim toplumsal uzlaşı iklimi dağılmadan bu tarihi adım atılmalıdır. Bu görev en önce siyasi partilere ve örgütlü çevrelere, sivil toplum kuruluşlarına, medyaya düşüyor.
Bu ortak buluşmaların önündeki tek engel psikolojiktir, ideolojik önyargıların beslediği bir psikolojik engel. AKP’nin, Tayyip Erdoğan’ın her yaptığı doğrudur diyen gözü kapalı militan AKP yandaşlığı ile öte uçta duran ne yapsalar yanlıştır diyen yine gözü kapalı militan AKP karşıtlığıdır engel. Bu engel, bu darbe girişimiyle ülke olarak nasıl bir uçurumun kenarından döndüğümüzü önyargısız biçimde görmekle aşılabilir. Suriye veya Irak olmaya bir adım kalmıştı.
“Bu darbe girişiminin bastırılmış olmasıyla AKP iktidarının ve özellikle Tayyip Erdoğan’ın prestiji ve gücü hayli artmıştır, bu güce dayanarak otoriter bir rejimi kurumlaştırmaya gidebilirler.” Bu kaygı hayli yaygın şu sıralar. Darbe girişimini temizleme nedeniyle girişilen olağanüstü geniş gözaltı ve tutuklamalar, çok sayıda memurun açığa alınması haklı olarak bu kaygıları daha da güçlendiriyor.
Bu endişeyi yersiz görmek mümkün değil, fakat ortada koç başı gibi bir soru var: Bu darbe girişimine karşı pasif, gözlemci durumunda kalınırsa, bildirilerle yetinilip meydanlardan uzak durulursa sözü edilen bu tehlike yok mu olacaktır veya bu tehlike daha da artmayacak mıdır? “Acaba AKP iktidarı, Tayyip Erdoğan darbe sonrası bu fırsatı ne yönde kullanacak” sorusuyla beklemede kalmak da zaten tercih hakkını onlara bırakmak anlamına gelmez mi?
Oysa darbeye karşı ilkesel düzeyde kalmayan amasız aktif karşı duruş, AKP çevreleriyle birlikte tepki koyuş bu iktidarla ilgili eleştirilerimizi geri çekmek anlamı taşımaz. Otoriterleşme eğimleri karşısında susacağımız anlamına da gelmez. Mesele şu ki, darbe girişiminin yaratmış olduğu herkesin ötekinin ne dediğine kulak verme hassasiyeti bu tür kaygılarla heba edilmemelidir. Darbeciler Tayyip Erdoğan’ı, AKP’yi hedeflemişlerdir ama geçmiş deneylerden biliyoruz ki başarılı olsalardı hedefte yalnızca AKP çevresi olmayacaktı, dolayısıyla bugünlerdeki kader ortaklığı duygusu önemlidir.
Öte yandan, yine basından izlediğim kadarıyla AKP çevrelerinde de bir muhasebe ihtiyacı henüz zayıf da olsa uç veriyor. Hamaset nutukları bittiğinde bunları göreceğiz sanırım. Onların içinde de bu kutuplaştırma politikasının kendilerini nasıl bir tehlikeye attığını görenler artıyor. Dahası bu cuntanın darbe girişiminde çok ciddi bir istihbarat zafiyeti olduğu artık kendilerince de dile getirilmekte. Cuma saat 16’da bu girişimi MİT’in haber aldığı söyleniyor, ama Boğaziçi köprüsüne darbeciler saat 21’de çıkıyor. Bu istihbarat zafiyeti doğruysa AKP çevreleri şapkayı öne koyup düşünmeliler. İktidarda en güçlü oldukları bir sırada istihbaratsız kalmışlarsa yarın yine aynı duruma düşmeyeceklerinin garantisi yoktur. Güvenlikçi politikalara güvenerek iktidarlarının geleceğini garanti altına alamazlar. Daha çok demokrasiye en önce onların ihtiyacı olacak, bunu görmeye başladıklarını sanıyorum.
AKP çevreleri bu darbe girişiminden ders çıkararak çoğulcu sosyal ve siyasal zeminin, muhalefetin, özgür medyanın demokrasi için önemini hiç değilse şimdi kavramalılar. AKP çevreleri görmeliler ki, eğer darbe girişiminin bastırılmış olmasının getirdiği fırsatı bencilce salt kendi iktidarları için kullanırlar ve tüm muhalefeti sindirme yoluna giderlerse yeni darbeleri tetiklemeleri işten bile olmaz. Hem de uzak olmayan bir gelecekte. Bu kez bugünkü darbecilerle o darbecileri etkisiz hale getiren silahlı güçlerin birleşmemeleri için dua etmekten başka yapabilecekleri bir şey kalmaz. AKP’nin böyle bir muhasebe yapma olasılığı hiç yok değildir, geleceklerini ilgilendiriyor zira. Yeter ki, her eleştiriye kulak tıkayan keskin AKP yandaşlığı aşılsın.
Demem o ki, darbe girişimi sonrasında daha bugünden başlayarak her çevre siyasi duruşunu, dilini, jargonunu hiç değiştirmezse, sanki darbe girişimi bizde değil de Patagonya’da olmuşçasına kaldığımız yerden devam edeceksek işimiz Allah’a kaldı demektir.
İlk günlerdeki görüntüler bizleri sindirmemeli. Evet, Erdoğan güçlendi ama görmek gerekir ki onun manevra alanı sanıldığı gibi çok genişlemiş de değildir. Bunca geniş tutuklamalardan sonra bundan böyle her muhalif kesime Cemaatçi diye yüklenemeyecektir. Zaten bunca subay ve memurun hepsinin Cemaatçi olduğu iddiası daha şimdiden kimseye pek de inandırıcı gelmiyor. Ortalık durulunca AKP iktidarının çok istese de bu fırsatı gönlünce kendi çıkarı için kullanamayacağını göreceğiz. Yeter ki demokrasi güçleri ilk günlerin havasına kapılıp küçük düşünmesinler, kendi dar kabukları içine çekilmesinler.
Etkili demokratik muhalefet yoksa:
Cumhuriyet mitinglerini tetikleyen psikoloji 15 Temmuz darbe girişiminin de üstüne oturduğu psikolojidir. “Bu iktidar seçim yoluyla gitmez” düşüncesine dayanan öğrenilmiş çaresizlik psikolojisi darbe kültürümüzün gerisinde yatan, darbelere zemin hazırlayan yaygın psikolojik haldir. Böyle düşünüp böyle duyanların çaresizlik içinde tek umutları “zinde güçler” olageldi, böylece vesayet ideolojisi içselleşti.
Ama şimdi, bu cuntanın darbe girişiminin yenilgisiyle birlikte deniz bitmiştir. En azından uzun bir zaman dilimi için zinde güçlere umut besleyenleri görmeyeceğiz etrafta. Perçem öne düşmüştür. Sivil siyaset yoluyla ne yapılabilecekse o yapılacaktır, başka yol yoktur.
Tarihimizden gelen çok yalın bir ders ortadadır: Etkili bir demokratik muhalefet yoksa bizim gibi ülkelerde darbeler kaçınılmaz olur. Yalnız darbelerin engellenmesi değil mevcut iktidarların otoriterleşmesinin önündeki engel de yine etkili bir demokratik muhalefetin varlığıdır.
Haziran ve Kasım seçimleri öncesi, tarihi köklerine de inerek bizdeki muhalefet sorununa dikkat çeken yazılar yazmıştım. Solun tarihinde” iktidarı en kestirme yoldan nasıl alırız” sorusunun çok sorulduğunu ama “demokratik muhalefeti nasıl inşa ederiz” sorusunun hemen hiç sorulmadığını söylemiştim. Altını çizmek istiyorum ki, o yazılarımda yalnızca, iktidarın yaptığı iyi şeyleri desteklemek, kötü şeylere karşı çıkmaktan ibaret sıradan muhalefetten değil, radikal demokratik bir muhalefeti inşa etmekten söz etmiştim. Böyle bir muhalefeti tarihsel bir bakış ile inşa edebileceğimizi vurgulamıştım.
Bu perspektiften bakarak sol ve daha geniş demokrasi güçleri, darbe girişimi sonrası bugünlerde bu iktidardan nasıl kurtulunur sorusunu en başa almadan, o soruya takılıp kalmadan, önce yapılacak işler var deyip, kolları sıvayıp etkili bir demokratik muhalefeti adım adım nasıl inşa ederiz sorusunu düşünmeye bugünden tezi yok başlamalıdırlar.
Bunun ilk adımı, şikayetçi olduğumuz çoğunlukçu iklimi çoğulculuğa çevirebilmek için, toplumsal bir uzlaşı yaratmak hedefiyle evlerde, mahallelerde, sokaklarda, meydanlarda farklılıklarımızla bir arada AKP tabanı ile, muhafazakar vatandaşlarla, bizden farklı düşünenlerle ortak buluşmalar gerçekleştirmek olabilir. Darbeye karşı olma ve demokrasi hedefi bunun için yeterli ortak zemindir. Bu durum olağanüstü bir fırsattır, bu kez belki de demokrasiyi tabandan başlayarak inşa etme şansını yakalamış olabiliriz.
Başkaca bir yolumuz da yok, toplumun yüzde ellisi bir tarafta yüzde ellisi öbür tarafta, peki ne olacak? Bir taraf ötekini yok edemez, sabun yapamaz. Zinde güçler hayalleri de bitti. Farklılıkların, özgürlüklerin korunması temelinde toplumsal barış ve toplumsal uzlaşı tek çaremizdir, tek yol budur, tek yol çoğulcu demokrasidir. Ama demokrasi isteyenler bu taleplerini ötekilere sırtlarını dönerek, yalnızca kendi mahallelerinde dillendirerek değil onlarla yüz yüze gelerek, yüzleşerek yapmayı becerebilmeliler artık. Kolay değil ama büyük düşünebilirsek imkânsız da değil.
Özetle; Koşulların kendiliğinden iyileşmesini beklemek, twitlerle, bildirilerle yetinmek, kendi kabuğumuza çekilmek yerine koşulları iyileştirmek için büyük düşünerek ama küçük adımlarla hemen kendi çevremizden başlayarak, kutuplaşmayı kırmayı hedefleyen etkili bir demokratik muhalefetin inşası işine soyunmak gerek.
Darbe girişimini önlemekle Türkiye bir uçurumdan döndü ama uçurum hâlâ önümüzde duruyor, ekonomiden siyasete dek büyük belirsizlikler içindeyiz, gri alandayız.
O nedenle demokratik muhalefeti yeniden inşa çabasını, darbe sonrası demokrasimizin, hukuk devletinin yeniden inşası süreci içinde olarak gerçekleştirmek, aktif rol alarak, ülkemizin yaralarının sarılmasına katılarak gerçekleştirmek meselenin püf noktasıdır.
Unutmayalım; Tarlada izi olmayanın hasatta yüzü olmaz.
Not: Bu yazıyı bitirdiğim sırada OHAL ilânı geldi, geçmişte yalnız Güneydoğu için böyle bir uygulama yapılmıştı ve çok kötü anılara sahibiz; O nedenle şimdi bütün ülke çapında ilân edilen OHAL’in hem bizlerde hem batı kamuoyunda kaygı yaratmaması mümkün değil. Bu karar da sol ve daha geniş etkili bir demokratik muhalefetin ne denli zorunlu olduğunu gösteriyor.
Yazarlar
-
Metin KarabaşoğluYönetilenlerin özgürlüğü yöneteni de özgürleştirir 1.10.2025 Tüm Yazıları
-
Ümit KARDAŞ“Ortaklaşmacı demokrasi” örnekleri: Fransa-Yeni Kaledonya özerk bölgesi 1.10.2025 Tüm Yazıları
-
Akif BEKİHamas’ı kim silahsızlandıracak? 1.10.2025 Tüm Yazıları
-
Yıldıray OĞURTrump’ın Gazze Planı’nın alternatifi ne? 1.10.2025 Tüm Yazıları
-
Mehmet OcaktanS-400’leri ne yapabiliriz? 1.10.2025 Tüm Yazıları
-
Taha AkyolTrump Planı? 1.10.2025 Tüm Yazıları
-
Mümtazer TÜRKÖNEÖcalan’ın özgürlüğü 1.10.2025 Tüm Yazıları
-
Mensur AkgünEleştirelim ama plana da şans tanıyalım… 1.10.2025 Tüm Yazıları
-
Doğu ErgilBeklenen Mesih: Kurtarıcı arayışının toplumsal anatomisi 1.10.2025 Tüm Yazıları
-
Fehmi KORUGazetecilik bir kez daha tartışılıyor 30.09.2025 Tüm Yazıları
-
Ümit AkçayArjantin’in çıkmazı: Şok terapi, bağımlılık ve ABD’nin gölgesi 30.09.2025 Tüm Yazıları
-
Hakan TAHMAZYeni Çözüm Süreci: Hakikatle yüzleşme 30.09.2025 Tüm Yazıları
-
Cihan TuğalKirk ve ICE vakaları ile faşizme doğru mu? 30.09.2025 Tüm Yazıları
-
Erol KATIRCIOĞLUKrallar ve ulus-devletler 30.09.2025 Tüm Yazıları
-
Elif ÇAKIRMHP’li Yıldız’ın KON’u AK Partili Miroğlu’nun Roja Welat’ı… 30.09.2025 Tüm Yazıları
-
İbrahim KahveciAsgari ücret 30.000 TL 30.09.2025 Tüm Yazıları
-
nevzat cingirtNeden Yazmıyorsun? 30.09.2025 Tüm Yazıları
-
İbrahim KirasKendi uçağımızı kendimiz yaparken 30.09.2025 Tüm Yazıları
-
İsmet BerkanJet motoru sıkıntısı: Tek geciken Kaan değil 30.09.2025 Tüm Yazıları
-
Mehmet TEZKANGazetecilik can çekişiyor! 29.09.2025 Tüm Yazıları
-
Mehmet Ali ALÇINKAYATürkiye’nin Demokratikleşmesi ve Kürt Sorununun Çözümü: Ciddiyetin Tarihsel Zorunluluğu... 29.09.2025 Tüm Yazıları
-
Bekir AĞIRDIRZeytinlik yasasından Akbelen ve İliç'e; enerji ve maden hikâyesinde kaybolan gelecek 29.09.2025 Tüm Yazıları
-
Mehmet TIRAŞSİYASETÇİ ZENGİNLEŞİRKEN VATANDAŞ FAKİRLEŞİYOR, NEDEN? 29.09.2025 Tüm Yazıları
-
Bahadır ÖZGÜRTÜSİAD isyan etmişti: Ciner’e kayyumun gerekçesi o madde! 29.09.2025 Tüm Yazıları
-
Mustafa KaraalioğluTrump’a neler verdik, neler alacağız! 28.09.2025 Tüm Yazıları
-
Sezin ÖNEYMutlakiyetçiler ve Cumhuriyetçiler 28.09.2025 Tüm Yazıları
-
Mücahit BİLİCİTrump-Erdoğan görüşmesine hile karıştı mı? 28.09.2025 Tüm Yazıları
-
İlhami IŞIKSüreç Suriye’yi, Suriye süreci bekliyor. Peki bu kısırdöngü nasıl aşılacak? 28.09.2025 Tüm Yazıları
-
Ali BULAÇZaferden hapishaneye 28.09.2025 Tüm Yazıları
-
Kemal CAN“Trump’ın verdiği meşruiyet” notları 28.09.2025 Tüm Yazıları
-
Ali BAYRAMOĞLUErdoğan’ın tercihleri 28.09.2025 Tüm Yazıları
-
Akın ÖZÇERSarkozy’nin tarihi mahkûmiyeti 28.09.2025 Tüm Yazıları
-
Cafer SolgunYazmak, ciddi bir iştir 28.09.2025 Tüm Yazıları
-
Figen ÇalıkuşuBoeing - Gazze ilişkisi nedir? 26.09.2025 Tüm Yazıları
-
Fehim TAŞTEKİNYetersiz bakiye! 25.09.2025 Tüm Yazıları
-
Mehmet ALTANAlev rengi hüznüyle sonbahar… 25.09.2025 Tüm Yazıları
-
Fikret BilaŞimdi de Mansur Yavaş hedefte 24.09.2025 Tüm Yazıları
-
Ahmet TAŞGETİRENKasabın bıçağını bileyen adam 23.09.2025 Tüm Yazıları
-
Eser KARAKAŞBayrampaşa ve maskeli balo 23.09.2025 Tüm Yazıları
-
Berrin SönmezGonca Kuriş’in kemiklerini, sevenlerin yüreğini sızlattılar 21.09.2025 Tüm Yazıları
-
Tanıl BoraCumhuriyet-Halk-Parti 20.09.2025 Tüm Yazıları
-
İlker DEMİRYANARDAĞ ÖZÜR DİLEMELİ 17.09.2025 Tüm Yazıları
-
DOĞAN ÖZGÜDENPogromlar, darbeler, acılar ayı Eylül.. 14.09.2025 Tüm Yazıları
-
Murat SevinçArşivden | 12 Eylülcüler nasıl bir ülke hayal etmişti? 14.09.2025 Tüm Yazıları
-
Gökhan BACIKTürkiye’nin en iyi/kötü dönemi hangisiydi? 14.09.2025 Tüm Yazıları
-
Mehmet Ata UÇUMTERÖRSÜZ TÜRKİYE’YE GEÇİŞ SÜRECİ! 14.09.2025 Tüm Yazıları
-
Nevzat CİNGİRTBir 12 Eylül Sabahı 12.09.2025 Tüm Yazıları
-
Murat YETKİNÖcalan, Erdoğan’a “Seni yine başkan yaptırırız” sözü mü veriyor? 11.09.2025 Tüm Yazıları
-
Mehveş EVİN2016 belediye ablukaları ve 2025 darbesi 9.09.2025 Tüm Yazıları
-
Vahap COŞKUNMesele CHP Değil! 8.09.2025 Tüm Yazıları
-
Abdurrahman DilipakPalantir ve "Tech. Republic" 7.09.2025 Tüm Yazıları
-
Sedat KAYAAçlığı yönetemeyenler aç hayvanlarla uğraşıyor: Ülke yangın yeri 6.09.2025 Tüm Yazıları
-
Şeyhmus DİKENBarışı dilerken 6.09.2025 Tüm Yazıları
-
Ali TürerBİR ÖĞRETMEN YETİŞTİRME HİKAYESİ 6.09.2025 Tüm Yazıları
-
Mesut YEĞENRojava: Beklentiler, Gelişmeler, Olasılıklar 5.09.2025 Tüm Yazıları
-
İlnur ÇEVİKParti kapatma! Kayyum veya emanetçi ata yeter… 4.09.2025 Tüm Yazıları
-
Mahfi EgilmezHangisi doğru? 3.09.2025 Tüm Yazıları
-
Baskın ORANTürkiye’de ve Yunanistan’da Aleviler – Yeni Bir Tablo 1.09.2025 Tüm Yazıları
-
Galip DALAYKüresel Güney Neden Çin’den Vazgeçmiyor 1.09.2025 Tüm Yazıları
-
Murat BELGEMete Tunçay 25.08.2025 Tüm Yazıları
-
Abdulmenaf KIRANÇÖZÜM NASIL GELİR! 20.08.2025 Tüm Yazıları
-
Hasan Bülent KAHRAMANBilge ve bilgin Mete Tunçay 19.08.2025 Tüm Yazıları
-
Hakan AKSAYPutin, Trump’ı parmağında oynatmaya devam ediyor 17.08.2025 Tüm Yazıları
-
Gülçin AVŞARSorumluktan kaçmak umuttan kaçmaktır 12.08.2025 Tüm Yazıları
-
Hakan AlbayrakKadife eldiven zamanı 10.08.2025 Tüm Yazıları
-
Zeki ALPTEKİNÜretici Güçlerin Gelişiminin Motorlarından Biri Olarak Toplumsal-Sınıfsal Mücadeleler 9.08.2025 Tüm Yazıları
-
Cemile BayraktarŞeffaf, açık ve çoğulcu 7.08.2025 Tüm Yazıları
-
Alper GÖRMÜŞZora girmiş bir anlatı: “ABD emperyalizminin değişmez stratejik hedefi bağımsız Kürt devleti” 1.08.2025 Tüm Yazıları
-
Berat ÖZİPEKEzberler bozulurken mağduriyetler de son bulmalı 1.08.2025 Tüm Yazıları
-
Mehmet AKAYAnkara, CHP, Çözüm Süreci ve Şam Arasındaki Tıkanıklık: 29.07.2025 Tüm Yazıları
-
Abdullah KıranYeni süreç ve Suriye denklemi 27.07.2025 Tüm Yazıları
-
Taner AKÇAMAcaba Kürt sorununun önündeki engel “Atatürk miti” mi? 14.07.2025 Tüm Yazıları
-
KEMAL GÖKTAŞDemirtaş’a Kobane mahkumiyeti: Gerekçedeki “10 kusurlu hareket” 28.06.2025 Tüm Yazıları
-
Cihan AKTAŞTahran bir kez daha bombalanırken 23.06.2025 Tüm Yazıları
-
Aydın SelcenDemokrasiye giderken cumhuriyetten olmak 17.06.2025 Tüm Yazıları
-
Hikmet MUTİAsoyşeytit Pres ' den Cemşit K.nın canlı PKK kongre izlenimleri... 13.05.2025 Tüm Yazıları
-
Ahmet ÖZTÜRKÇetin Uygur bir kitaba sığar mı? 10.05.2025 Tüm Yazıları
-
Yüksel TAŞKINİktidar milli iradeyi “tapulu arazisi” sandığı için büyük bir bedel ödeyecek 22.04.2025 Tüm Yazıları
-
Ayhan ONGUNDEMOKRATİK EĞİTİM MÜCADELESİNE ADANMIŞ YAŞAMLAR 21.04.2025 Tüm Yazıları
-
Nuray MERTVeda ediyorum 15.04.2025 Tüm Yazıları
-
Pelin CENGİZTrump’ın yeni vergileri diye yazılır, ‘post modern merkantilizm’ diye okunur 7.04.2025 Tüm Yazıları
-
Cennet USLUİktidar neden umduğunu bulamadı? 2.04.2025 Tüm Yazıları
-
Hayko BAĞDATSokaklarda yükselen ses 28.03.2025 Tüm Yazıları
-
Selva Demiralpİmamoğlu krizi ve ekonomik yansımaları 20.03.2025 Tüm Yazıları
-
Halil BERKTAYPKK ve Türk solcuları (4) “Dağlarında gerilla var memleketimin” 16.03.2025 Tüm Yazıları
-
Selami GÜREL“Adı belirsiz” süreç hızlı ilerliyor 16.03.2025 Tüm Yazıları
-
Etyen MAHÇUPYANKürt ‘açılımı’nın nedeni Suriye değil, Türkiye! 15.03.2025 Tüm Yazıları
-
Haluk YurtseverKaosta 'hegemonya' arayışı 11.03.2025 Tüm Yazıları
-
Arzu YILMAZHodri Meydan 10.03.2025 Tüm Yazıları
-
Aydın ÜnalParti ve iktidar 25.02.2025 Tüm Yazıları
-
Ümit KIVANÇİç duvarlar 10.02.2025 Tüm Yazıları
-
Ahmet İNSELOtoriter Nasyonal-Kapitalizmin Yeni Eşiği: II. Trump Devri 5.02.2025 Tüm Yazıları
-
İhsan DAĞIİmamoğlu nasıl kurtulur? 1.02.2025 Tüm Yazıları
-
Kemal ÖZTÜRKKürt meselesindeki psikolojik bariyerler 17.01.2025 Tüm Yazıları
-
Seyfettin GürselEkonomik büyümede iyimser olunabilir mi? 13.01.2025 Tüm Yazıları
-
Münir AKTOLGABATI’DAN FARKLI BİR ÖRNEK OLARAK TÜRKİYE’DE VE ARAP ÜLKELERİNDE DEVRİMCİ DÖNÜŞÜM DİYALEKTİĞİ... 16.12.2024 Tüm Yazıları
-
Necati KURBÜYÜK TÖS BOYKOTU 15.12.2024 Tüm Yazıları
-
Cenk DoğanÜRETİCİLERE İLK OLARAK KOOPERATİF LAZIM 4.12.2024 Tüm Yazıları
-
Cevat KORKMAZFiller ve Çimen... 22.11.2024 Tüm Yazıları
-
Tuncer KÖSEOĞLUTamirhanelere giden toplar… 4.11.2024 Tüm Yazıları
-
Ayşe HÜRDevletin Muhteşem Örgütlenmesi: 6-7 Eylül 1955 Pogromu 9.09.2024 Tüm Yazıları
-
Ferhat KENTEL“Maarif” marifetiyle yeni “makbul vatandaş” kurma çabaları 26.07.2024 Tüm Yazıları
-
Banu Güven“Bozkurt” Almanya’da sahaya indi 4.07.2024 Tüm Yazıları
-
İBRAHİM Ö. KABOĞLUDevlet ve yürütme kaç başlı? 27.06.2024 Tüm Yazıları
-
Gürbüz ÖZALTINLICHP’nin normalleşme politikası Erdoğan’a mı yarar? 21.06.2024 Tüm Yazıları
-
Oya BAYDARBir yazamama yazısı 14.06.2024 Tüm Yazıları
-
Bayram ZİLANAK Parti’de değişim gecikiyor mu? 4.06.2024 Tüm Yazıları
-
Soli ÖzelBetül Tanbay'ın gözünden "Gezi"nin tarihi 30.05.2024 Tüm Yazıları
-
Reha RUHAVİOĞLUTürkiye’de Kürtçenin Durumu: Gidişat, İmkânlar ve Fırsatlar 18.05.2024 Tüm Yazıları
-
SİBEL HÜRTAŞ31 Mart'ın merkez üssü: Pazarcık ve Elbistan 8.04.2024 Tüm Yazıları
-
Atilla AytemurBingöl Erdumlu Kitabı: Film gibi hayat* 24.01.2024 Tüm Yazıları
-
Zülfü DİCLELİ“Gazze’deki Uzun Savaş” 10.01.2024 Tüm Yazıları
-
Şahin ALPAY"Ergun Abi"ye veda 10.11.2023 Tüm Yazıları
-
Ahmet ALTANYüzyıllık cumhuriyet başarılı mı başarısız mı? 29.10.2023 Tüm Yazıları
-
Levent GültekinDin, insanları kardeş yapar mı? 26.09.2023 Tüm Yazıları
-
Ayhan AKTARŞair Roni Margulies’in ardından… 7.08.2023 Tüm Yazıları
-
Ceyda KaranBiden ve iki cephede birden yenilgi 30.06.2023 Tüm Yazıları
-
Orhan Kemal CENGİZMuhalefetin sınavı asıl şimdi başlıyor 1.06.2023 Tüm Yazıları
-
Roni MARGULIESMutlu bitmiş bir göç öyküsü 20.05.2023 Tüm Yazıları
-
Burhanettin DURANTarihi Yol Ayrımındaki Kritik Seçim 6.05.2023 Tüm Yazıları
-
Celal BAŞLANGIÇKendini kurtarmak için Erdoğan, Erdoğan’ı reddedecek! 14.04.2023 Tüm Yazıları
-
Ergun AŞÇIErsagun Hanım 5.03.2023 Tüm Yazıları
-
Uğur Gürses‘Dolambaçlı katlı kur’ yolunda 23.01.2023 Tüm Yazıları
-
Besim F. DellaloğluMesafenin Sosyolojisi 16.12.2022 Tüm Yazıları
-
Hidayet Şefkatli TUKSALKur’an kurslarında yatılı eğitim ve çocukların korunması 15.12.2022 Tüm Yazıları
-
Nergis DemirkayaAltılı Masa ortak yönetim planı: Her partiye bir yardımcı bir bakan 17.11.2022 Tüm Yazıları
-
Nabi YAĞCIŞaşıyorum gerçekten… 24.10.2022 Tüm Yazıları
-
Berin UYARONLAR İÇİN... 12.09.2022 Tüm Yazıları
-
İbrahim UsluSeçmen yolsuzluğu önemsiyor mu? 9.09.2022 Tüm Yazıları
-
Hasan GÜRKAN“SEVMEK YİNE DE BİR SARRAF İŞİDİR, YERYÜZÜ KİTAPLIĞINDA” 18.08.2022 Tüm Yazıları
-
Oktay Cansın EMİRALSAVAŞ VE ZAMAN 7.08.2022 Tüm Yazıları
-
Özgül Üstüner COŞKUNİnceden 5.07.2022 Tüm Yazıları
-
Namık ÇINARBir toplumun geri kalma inadı 21.06.2022 Tüm Yazıları
-
Barış SoydanGıda Komitesi’nin ve enflasyonla mücadelede başarısızlığın acıklı öyküsü 21.06.2022 Tüm Yazıları
-
Mehmet BARLASAnkara’yı sel aldı 14.06.2022 Tüm Yazıları
-
Melih ALTINOKAna muhalefet lideri Akşener mi olacak? 14.06.2022 Tüm Yazıları
-
M.Latif YILDIZİKİ MEZAR, İKİ İNSAN ve IRKÇILIK 12.06.2022 Tüm Yazıları
-
Atilla YAYLAKanunlar ve fiyatlar 10.06.2022 Tüm Yazıları
-
Fatma Bostan ÜNSALBu kez Günah Keçisi SADAT mı? 23.05.2022 Tüm Yazıları
-
Ahmet İlhanBurhan Sönmez’in İstanbul İstanbul’unda Yerin Altı ve Üstünde Ne Yaşanıyor? 15.05.2022 Tüm Yazıları
-
Kübra ParSessiz İstila belgeseli ve sığınmacı meselesi 9.05.2022 Tüm Yazıları
-
Yavuz BAYDARİmamoğlu olayı ardından: ’Altılı Masa’ bir ortak aday çıkarabilecek mi? 9.05.2022 Tüm Yazıları
-
Ergun BABAHANTürkiye’nin patlamaya hazır yeni kırılma hattı: Suriyeliler 22.04.2022 Tüm Yazıları
-
Kemal BURKAYİSVEÇ DEMOKRASİSİ VE KURAN YAKMA OLAYI… 17.04.2022 Tüm Yazıları
-
Tarık Ziya EkinciGAZETECİ AYDIN ENGİN VEFAT ETTİ 24.03.2022 Tüm Yazıları
-
İbrahim KaragülBu bir Avrupa savaşı ve çok uzun sürecek. -Batı, Türk-Rus savaşı istiyor! 1.03.2022 Tüm Yazıları
-
Cengiz AKTARSavaş notları 1.03.2022 Tüm Yazıları
-
Aydın ENGİNBir MHP’nin 2. Başbuğ’undan, bir benden 7.02.2022 Tüm Yazıları
-
Nezih DUYGUMete Toksöyle (30 Mart 1954 - 02 Şubat 2022) 3.02.2022 Tüm Yazıları
-
Ahmet KARDAM28/29 Ocak Karadeniz Katliamı'nın 101. Yılı 1.02.2022 Tüm Yazıları
-
Ahmet TAKAN“Ya herro ya merro” mu dedi?.. 7.01.2022 Tüm Yazıları
-
Mustafa PAÇAL2022 yılı karamsarlıklarımızı tersine çevirebilir mi? 4.01.2022 Tüm Yazıları
-
Muharrem SarıkayaOylardaki yükselişin ağırlığı 7.11.2021 Tüm Yazıları
-
Şevki ÇELİKCİKEMAL ARABACI 17.10.2021 Tüm Yazıları
-
Metin GürcanFırat batısı, Suriye, riskler, tespitler: Ufukta bir operasyon mu var? 13.10.2021 Tüm Yazıları
-
Metin MünirErkeğin kadını ezmesi 22.09.2021 Tüm Yazıları
-
Mehmet AcetSon anketler ne diyor? 9.09.2021 Tüm Yazıları
-
M.Latif YILDIZKONYA KATLİAMI VE GAZETECİLİK MESLEĞİ ÜZERİNE 2.08.2021 Tüm Yazıları
-
Yasin AKTAYTaliban’ın inancıyla ters olma arzusu 26.07.2021 Tüm Yazıları
-
Süleyman Seyfi Öğün2023’e doğru Türkiye 26.07.2021 Tüm Yazıları
-
Cem SANCARHanımefendi diyeceksiniz 28.06.2021 Tüm Yazıları
-
Yusuf KaplanFetih ruhu ve rüyası 28.06.2021 Tüm Yazıları
-
Ali AYDINİşsiz Kalan Antikorlar, Lanetli Pay ve Siyaset 17.06.2021 Tüm Yazıları
-
Ömer F. GergerlioğluMuhafazakârlar çürümeye niye sessiz? 8.06.2021 Tüm Yazıları
-
Mustafa ÖztürkNiyet ve akıbet 29.05.2021 Tüm Yazıları
-
Ayşe BöhürlerTarih büyük harflerle yazılmaz 28.05.2021 Tüm Yazıları
-
Gazi BAŞYURTBir zamanlar sayılamazdık parmak ile, şimdi eksiliyoruz birer birer… 25.05.2021 Tüm Yazıları
-
Yıldız ÖNENİsrail’in sonu gelmez işgalciliği 15.05.2021 Tüm Yazıları
-
Ömer Ahmet ÖZERENBİR 1 MAYIS Anekdotu… 10.05.2021 Tüm Yazıları
-
Osman CAN24 Nisan 1915: Kardeşimin Cenazesini Kaldıramadım Hala! 29.04.2021 Tüm Yazıları
-
Verda ÖZERBırak artık eski normali 28.04.2021 Tüm Yazıları
-
Yetvart DANZİKYAN24 Nisan’ı anmak 24.04.2021 Tüm Yazıları
-
Vedat BilginSistem değişti de ne oldu! 22.04.2021 Tüm Yazıları
-
Kurtuluş TAYİZPandemide Erdoğan'ı devirme planı çöktü 22.04.2021 Tüm Yazıları
-
Ali Saydam23 Nisan ‘Çocuklara Hürmet’ Günü 22.04.2021 Tüm Yazıları
-
Ali TarakçıZEVZEK'in asıl amacı Montrö değilmiş! 17.04.2021 Tüm Yazıları
-
Burak Bilgehan ÖzpekVesayet Nedir, Nasıl Kurulur, Niçin Çöker? 16.04.2021 Tüm Yazıları
-
Firuz TÜRKERDARBE GİRİŞİMİNE HAZIR OLMAK 4.04.2021 Tüm Yazıları
-
Yıldız RamazanoğluYeni metin ne söyleyecek? 25.03.2021 Tüm Yazıları
-
RAGIP DURAN'Bir tek kişinin otoritesi suçtur!' 22.03.2021 Tüm Yazıları
-
Sevilay YALMANMesele Gergerlioğlu meselesi değil! 19.03.2021 Tüm Yazıları
-
Mehmet AKBACAKİZMİT KÖRFEZİ YAKIN, DENİZ BİZE ÇOK UZAK! 17.03.2021 Tüm Yazıları
-
Ural ATEŞERANADİL... 21.02.2021 Tüm Yazıları
-
Demir Küçükaydınİki Devrimci – Türeci ve Şahin 4.01.2021 Tüm Yazıları
-
Perihan MAĞDENHayaller: ETHOS, Gerçekler: BİR BAŞKADIR BENİM MEMLEKETİM 18.11.2020 Tüm Yazıları
-
Talat ULUSOY9 Eylül 1922, İzmir’in “KURTULUŞ” Günü’nde… 9.09.2020 Tüm Yazıları
-
Mahmut ÖVÜRAK Parti mi “İhvan’cı” siz mi operasyon çekiyorsunuz? 8.09.2020 Tüm Yazıları
-
Mustafa Yurtsever2010 YILI REFERANDUMU’NUN BİTMEYEN HİKAYESİ 29.08.2020 Tüm Yazıları
-
Hilâl KAPLANİstanbul Sözleşmesi yaşatır mı? 7.08.2020 Tüm Yazıları
-
Eşref ÇAKARKonca Yazışmaları... 5.08.2020 Tüm Yazıları
-
Zekeriya KurşunOsmanlı Kudüs’ü 4.06.2020 Tüm Yazıları
-
Ahmet ALTANÜmitliyim, çünkü… 26.05.2020 Tüm Yazıları
-
Kadri GÜRSELTürkiye’de darbe mi olacak gerçekten? 16.05.2020 Tüm Yazıları
-
Sinan ÇİFTYÜREKTürbülanstan mayın tarlasına dalış yapan AKP! 13.05.2020 Tüm Yazıları
-
Yaşar YAKIŞTürkiye’nin iktidar partisi yardımlaşmayı da tekeline almak istiyor 25.04.2020 Tüm Yazıları
-
Orhan PamukEski salgınlar ve bugün biz 24.04.2020 Tüm Yazıları
-
Bejan MATURÖlüm hangi boşluğu doldurur? 12.04.2020 Tüm Yazıları
-
Umut ÖZKIRIMLIKorona ve milliyetçilik 8.04.2020 Tüm Yazıları
-
Raffi Hermon Araks‘ARTSAX (Dağlık Karabağ) MESELESİ, NEDİR VE NE DEĞİLDİR? 1.04.2020 Tüm Yazıları
-
Serdar KAYAİslam, Bilim, Virüs, Kumaş 24.03.2020 Tüm Yazıları
-
Markar ESAYANKarantina günlerinde yalnızlık... 20.03.2020 Tüm Yazıları
-
Eyüphan KAYACorona Virüs bir musibettir 19.03.2020 Tüm Yazıları
-
Merve Şebnem OruçSürreel bir devrim: Gezi 23.02.2020 Tüm Yazıları
-
Metehan DemirMoskovanın samimiyet testi 23.02.2020 Tüm Yazıları
-
Tayfun AtayGoebbels korosu söylüyor: "Her şey mükemmel efendim!" 18.02.2020 Tüm Yazıları
-
Yalçın AKDOĞANBirilerini suçlama yarışı 8.02.2020 Tüm Yazıları
-
Hüseyin GÜLERCECHP, şimdi de İlker Başbuğu alet ediyor 8.02.2020 Tüm Yazıları
-
Ufuk COŞKUNCemevleri için Cumhurbaşkanı’na Çağrı! 20.01.2020 Tüm Yazıları
-
Yalçın ERGÜNDOĞANGökdelen hançeri tam İzmir’in kalbine saplanıyordu ki… 16.12.2019 Tüm Yazıları
-
Nihat Ali ÖzcanOrtadoğu’nun karmakarışık halleri 22.10.2019 Tüm Yazıları
-
İbrahim TenekeciDün ve bugün 11.09.2019 Tüm Yazıları
-
Haşmet BABAOĞLUİçerisini iyi anlamak için dışarıya bak! 9.09.2019 Tüm Yazıları
-
Esat KORKMAZYOLDAŞIM YAVUZ ÇANAK 29.08.2019 Tüm Yazıları
-
Ali KİREMİTCİDÜNYADA VE TÜRKİYE’DE SİYASET YENİDEN ŞEKİLLENİYOR 13.07.2019 Tüm Yazıları
-
Tayfun TURANAYILANA GAZOZ, BAYILANA LİMON. 11.07.2019 Tüm Yazıları
-
Mustafa DAĞCIÖTEKİLEŞTİRMENİN ÖTESİ= DÜŞMANLAŞTIRMAK 3.07.2019 Tüm Yazıları
-
Gürkan-Zengin23 Haziran seçimleri: Bir vak’ayi hayriyye 25.06.2019 Tüm Yazıları
-
Celal DENİZIRKÇILIĞIN TEDAVİSİ VAR MIDIR? 9.06.2019 Tüm Yazıları
-
Serdar ESEN"Herşey Çok Güzel Olacak" mı? 9.06.2019 Tüm Yazıları
-
Ahmet AY14 Mayıs güzellemelerinin anlamı 15.05.2019 Tüm Yazıları
-
Salih TunaZincir sesleri 23.04.2019 Tüm Yazıları
-
Beril DEDEOĞLUİflas eden tüccar, eski defterleri karıştırırmış 27.02.2019 Tüm Yazıları
-
İbrahim TığlıBu ne iki yüzlülük!... 26.02.2019 Tüm Yazıları
-
Nermin ALPAYİNSAN VE EKONOMİK DEĞERİ 8.02.2019 Tüm Yazıları
-
Ümit FıratBir mahalli seçim hatırası 15.01.2019 Tüm Yazıları
-
Murat AKSOYUnutmayalım yerel seçime gidiyoruz 11.01.2019 Tüm Yazıları
-
Ekin GÜNBİR… İKİ… İZMİR MARŞIYLA KOŞ! 4.01.2019 Tüm Yazıları
-
Ahmet SeverTürkiye bu kadar tehdit ve hakaret eden bir Cumhurbaşkanı görmedi 18.12.2018 Tüm Yazıları
-
İbrahim SEDİYANİKirletme 15.12.2018 Tüm Yazıları
-
Nadi ÖZTÜFEKÇİUlusal mı Ulusalcılık mı? 15.12.2018 Tüm Yazıları
-
M.Şükrü HANİOĞLUDünya “biz”i parçalamak için mi savaştı? 26.11.2018 Tüm Yazıları
-
Cemil ERTEMEkonominin geleceğini simgeler anlatır! 31.10.2018 Tüm Yazıları
-
Amberin ZAMANCemal Kaşıkçı ve Türkiye’nin itibarı 10.10.2018 Tüm Yazıları
-
Mete YararCastle International 28.09.2018 Tüm Yazıları
-
Mehmet CANFilistin ulusal sorunu-II 25.09.2018 Tüm Yazıları
-
Leyla İPEKCİAile içi eğitimin maneviyatı (1) 18.09.2018 Tüm Yazıları
-
Ümit KurtTarihçi Kieser: Modern Türkiye'nin eş kurucusu Talat Paşa 17.09.2018 Tüm Yazıları
-
Güngör UrasABD’DE BORÇ KRİZİ 10.08.2018 Tüm Yazıları
-
Serpil Çevikcan24 Haziran sonrasındaki şema 30.05.2018 Tüm Yazıları
-
Hüseyin ÇAKIRVaatlerinizi sözleşme olarak imzalayın… 27.05.2018 Tüm Yazıları
-
Kürşat BUMİNLGS Türkçe: Çocuklarla dalga mı geçiyorsunuz? 7.02.2018 Tüm Yazıları
-
Aslı AydıntaşbaşYaklaşan facia 6.02.2018 Tüm Yazıları
-
Özgür MumcuTutuklu yargı 6.02.2018 Tüm Yazıları
-
Yusuf Ziya DÖGERTürkiye Seçimlerinin Kilidi Kürdler 6.02.2018 Tüm Yazıları
-
Güldalı COŞKUNSeçim kritiği desem de…. 1.02.2018 Tüm Yazıları
-
Arife KÖSEHawaii’den sonra nükleer savaş tehdidini yeniden düşünmek 1.02.2018 Tüm Yazıları
-
Ergün Diler23 gizli toplantı. 8.01.2018 Tüm Yazıları
-
Ceren KENARMusul sonrası DEAŞ 14.07.2017 Tüm Yazıları
-
Okay GÖNENSİNSertleşme mi normalleşme mi? 11.07.2017 Tüm Yazıları
-
İhsan ELİAÇIKDini çoğulculuk gereği kadından imam olabilir 23.06.2017 Tüm Yazıları
-
Adil GÜRHay Allah yine çenemi tutamadım! 16.04.2017 Tüm Yazıları
-
Hüseyin SARIBAŞHAYIR, YETER ARTIK! 18.02.2017 Tüm Yazıları
-
Mustafa ARMAGANÇankaya’nın karakutusu Latife Hanım mı? 7.02.2017 Tüm Yazıları
-
İlhan ÇETİNFiliz 22 gündür hayata tutunmaya çalışıyor... 7.02.2017 Tüm Yazıları
-
Süleyman YAŞARVatandaşın dövizini devlete dört katı faizle satıyorlar 26.07.2016 Tüm Yazıları
-
A.Turan ALKAN40 $, hem de ‘döge döge’ 15.07.2016 Tüm Yazıları
-
İhsan YILMAZÜmmetin ortak dili: İngilizce 13.07.2016 Tüm Yazıları
-
Bülent KORUCUÖzel haber bayramı 11.07.2016 Tüm Yazıları
-
Gökhan ÖZGÜNBen HDP’ye oy veriyorum… 28.06.2016 Tüm Yazıları
-
Orhan MİROĞLUYazmaya kısa bir mola veriyorum 17.04.2016 Tüm Yazıları
-
Cemil KOÇAKVe Türkiye ‘hayır’ diyor! 16.04.2016 Tüm Yazıları
-
Sema İZOLCennette de hendek var mı anne? 15.02.2016 Tüm Yazıları
-
Lale KEMALMİT-Mossad kırılganlığı, Rusya ile IŞİD gerilimi 9.02.2016 Tüm Yazıları
-
Birgül HAKANAli Demirsoy 9.02.2016 Tüm Yazıları
-
Sanem ALTANAcılar usta, bizler çırağız.. 6.02.2016 Tüm Yazıları
-
Hadi ULUENGİNOtoriterlik yükselirken 4.02.2016 Tüm Yazıları
-
Demiray ORAL‘Serbest kötülük ortamı’nı icat ettik / Hep birlikte - Tev bi hev re* 2.02.2016 Tüm Yazıları
-
Enver SEZGİNEkrem Sezgin 1.02.2016 Tüm Yazıları
-
Mehmet BARANSUYasadışı dinleme suç değilmiş! 1.02.2016 Tüm Yazıları
-
Gülay GÖKTÜRKAYM’den AİHM’e cevap 12.01.2016 Tüm Yazıları
-
Yasemin YILDIRIMSayın Kılıçdaroğlu elinizi yükseltin ve “Demirtaş 15 Temmuz gecesi neredeydi?” diye sorun 5.01.2016 Tüm Yazıları
-
Ayhan BİLGENYalanın gücü tükenir, onur kavgası tükenmez 30.12.2015 Tüm Yazıları
-
Zeliha AKPINARNefretiniz elektriğe dönüştürülebilseydi bütün dünyayı aydınlatırdı 29.12.2015 Tüm Yazıları
-
Abdülkadir Küçükbayrak“Analar ağlamasın”dan “Analarını ağlatacağız”a nasıl gelindi! 28.12.2015 Tüm Yazıları
-
Umur COŞKUNSöz Geçmez, Top Mermisi İşlemez 28.12.2015 Tüm Yazıları
-
Ekrem DUMANLIGeç kaldın ey Müslüman 17.11.2015 Tüm Yazıları
-
Semra POLATFransa'nın mülteci ayarlı bombaları 14.11.2015 Tüm Yazıları
-
Ferdan ERGUTHDP içi bir PKK eleştirisi mümkün müdür? 12.11.2015 Tüm Yazıları
-
Nejat ERDİMIŞİD,KÜRTLER VE KAPIMIZDAKİ TEHLİKE! 22.07.2015 Tüm Yazıları
-
Mazlum ÇETİNKAYAEşitlik yoksa kardeşlik de yok! 26.06.2015 Tüm Yazıları
-
Hakan DEMİRCANKoalisyon hava durumu 3 21.06.2015 Tüm Yazıları
-
Tuncay TOPCamide propaganda ve ucuz taşra siyasetçiliği 27.05.2015 Tüm Yazıları
-
Mithat SANCARİnkarın bedeli 30.04.2015 Tüm Yazıları
-
Bülent KARATAŞBirol Başören 28.03.2015 Tüm Yazıları
-
Hasan ÖZTÜRKİLMİK İLMİK 26.02.2015 Tüm Yazıları
-
Kelemet Çiğdem TÜRKMUNZUR’UN ŞİFASI 6.02.2015 Tüm Yazıları
-
Gürbüz Çimen2 Dil 1 Bavul 2.02.2015 Tüm Yazıları
-
Kerem ALTANHayaller duşakabin 20.01.2015 Tüm Yazıları
-
Mehmet YILDIZEnseyi karartmamalı ama nasıl? 8.01.2015 Tüm Yazıları
-
Eylem YILMAZDemokratı az olan toplumlar az demokrasi ile yönetilirler! 3.01.2015 Tüm Yazıları
-
Muhteşem ÖZDAMARHDP'yi BEKLEYEN TEHLIKE 29.12.2014 Tüm Yazıları
-
Mehmet DOĞANHADİ KALK 7.08.2014 Tüm Yazıları
-
Haydar TOPAYSevgili Yoldaşımız, ağabeyimiz Burhanettin Çetinkaya... 13.07.2014 Tüm Yazıları
-
Erdal TALUPolitikada Yeni Paradigmanın Doğuşu 7.06.2014 Tüm Yazıları
-
Mehmet KIRARSLANHalklar nasıl karar verir? 20.04.2014 Tüm Yazıları
-
Yasemin ÇONGARKiev’den notlar: Avrupalılaşmak ile güdülmek arasında… 4.02.2014 Tüm Yazıları
-
Zülfikar ÖZDOĞANTarih, Tarih Olalı... 2.01.2014 Tüm Yazıları
-
Neşe DüzelHata ve devlet gazetecileri 11.12.2013 Tüm Yazıları
-
Selçuk UZUN1915/16´da Erzurum Vilayeti Valisi Tahsin Uzer (1) 25.07.2013 Tüm Yazıları
-
Dr.Sivilay GENÇSibirya ablası 2.05.2013 Tüm Yazıları
-
Nihat TAŞTANBU GÜNÜN MÜŞRİKLERİ MEKKE MÜŞRİKLERİNİ ARATMIYOR 16.03.2013 Tüm Yazıları
-
Nabi YAĞCI-Taraf YazılarıBelirsizlikler zamanı ve ütopya zamanı 21.10.2012 Tüm Yazıları
-
Orhan MİROĞLU-Taraf yazılarıESAT’IN YENİ HAMLESİ.. 8.10.2012 Tüm Yazıları
-
Ayşe HÜR-Taraf yazıları1922’de Güzelim İzmir’e Kimler Kıydı? 9.09.2012 Tüm Yazıları
-
Cevdet AŞKINŞiddetli çatışma dönemi başladı 22.05.2012 Tüm Yazıları
Yorum yazarak yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan yorumlardan Marmara Yerel Haber (marmarayerelhaber.com) hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Yazarın Diğer Yazıları
13.09.2022
10.06.2022
9.03.2022
12.09.2021
6.04.2021
17.03.2021
12.02.2021
8.02.2021
6.02.2021
3.05.2020