Azerbaycan ile Rusya arasında 7 aydır ciddi sorunlar var. Olaylar öylesine hızlı gelişti ki, bugün her iki ülkede de savaş ihtimalini dile getiren sert cümleler kurulabiliyor.

Rusya pek alttan almasa da diplomatik açıklamalarda genellikle biraz daha yumuşak üslup seçiyor.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev’in tutumu ise geçen yıl sonundan bu yana aynı sertlikte sürüyor.

Buna kısa süre önce Trump ile Aliyev arasındaki karşılıklı iltifat mesajlarını ve ABD’nin Türkiye Büyükelçisi Barrack’ın Zengezur Koridoru’nun bir Amerikan şirketine 100 yıllığına kiralanması önerisini de eklersek bölgedeki gerilimin kartopu gibi büyümesinin an meselesi olduğu öngörülebilir.

*** 

Konuyu daha önce de yazmıştım. 25 Aralık 2024’te Rusya füzeleriyle vurularak kazara düşürüldüğü söylenen Azerbaycan uçağıyla ilgili Kremlin’den beklenen özür ve tazminatın gelmemesi, 7 ay sonra Aliyev’i “bu konuda uluslararası kuruluşlara başvuracağız” hamlesine götürdü. Haziran sonu Yekaterinburg’daki Azerbaycanlılara yönelik Rus güvenlik güçlerinin sert müdahaleleri ve Bakü’nün buna yönelik cevaplar vermesi ile başlayan süreç de devam ediyor. Rusya’da Azerbaycanlı, Azerbaycan’da Rus olmak zorlaştı (Azerbaycan’da 120 bin kadar Rus var. Rusya’da ise tahminen 2-2.5 milyon Azerbaycanlı olduğu söyleniyor. Bunlar arasında Lukoyl şirketinin sahibi Alekberov gibi milyarderler de az değil).

Aliyev’in önceki hafta sonunda düzenlenen 3. Şuşa Global Medya Forumu’nda Ukraynalı bir gazetecinin sorusunu Karabağ örneği üzerinden yanıtlarken “En önemlisi işgali kabul etmemek ve onunla mücadele etmektir” demesi Moskova’yı çok kızdırdı.

Bu arada uzun süredir hazırlığı yapılan çok önemli bir hamle daha gündeme geldi: Ukrayna’nın, tarihinde ilk kez Azerbaycan'dan doğalgaz alması için Naftogaz Ukrayna-SOCAR işbirliği ile Türkiye, Bulgaristan ve Romanya üzerinden geçen Transbalkan Hattı’ndan ilk gaz tedarik denemesi gerçekleşti. Ve elbette Rusya'nın tedirginliği arttı.

Azerbaycan, gerilimin yükselmesi durumunda Rusya ile yıllık 4.8 milyar dolarlık ticaret hacminden ciddi kayıplar verebilir. Ancak Rusya’nın da özellikle enerji ihracat hatları bağlamında hasar alması ihtimali güçlü.

***

Azerbaycan devlet medyasından Kremlin’e yönelik olarak “artık devir değişti, bize hükmedemezsiniz” mesajları verilmeye devam ediliyor.

Rus milliyetçi kesimleri ve bu arada ana televizyon kanallarındaki kimi propagandistler ise, “Bakü’nün derhal cezalandırılması” çağrısı yapıyorlar. Bunların bir kısmı Moskova’nın Ukrayna’daki savaşı bitirir bitirmez Güney Kafkasya’ya güçlü bir çıkarma yapması gerektiğini dile getirirken diğer bazıları “Bugün bile Azerbaycan’ı füzelerle vurabiliriz, kimse yardımına gelmez” diyebiliyor.

Kremlin, Azerbaycan’ın hem Türkiye hem de İsrail ile yakın ilişkilerini iyi biliyor. Şu ya da bu nedenle Azerbaycan’da Türk askerî üslerinin ortaya çıkması halinde bunun NATO’nun Kafkasya atağı için zemin oluşturabileceğini hesaba katıyor.

Aliyev, Putin, Erdoğan 

*** 

Bir başka hesap da Moskova’dan adım adım uzaklaşan Paşinyan’ın iktidarda olduğu Ermenistan’a yönelik. Ermeni Başbakan’ın kitle desteği oldukça düşmüş durumda. Ancak muhalefet ondan daha güçlü bir lider ve parti ortaya çıkaramıyor. Paşinyan’ın muhalefetle ve bu arada Rusya ile iyi ilişkiler içinde olduğu bilinen Ermeni Apostolik Kilisesi ile mücadele ederken tutukladığı Rusya vatandaşı oligark Karapetyan, 10 ay sonraki parlamento seçimlerine yönelik olarak yeni bir siyasi parti kurmaya çalışıyor.

Ermenistan’da hem ekonomik hem de askerî olarak hâlâ ciddi ağırlığı olan Rusya’nın Karapetyan’ı destekleyerek iktidarı değiştirmeye çalışması (hatta bazılarının iddiasına göre darbe tezgâhlaması) yalnızca bu iki ülkeyi değil bütün bölgeyi etkileyecek sonuçlar üretebilir. Rusya’nın şimdilerde Ermenistan’daki askerî üssüne yığınak yaptığı yolunda çıkan haberler kaygıları artırıyor.

Son yıllarda kaybettiği Ermenistan’da konumunu yeniden güçlendirecek bir Rusya, Bakü’ye karşı Erivan üzerinden hamleler yapabilir.

Paşinyan’ın bu oyunu bozabilmesi için kısa sürede Bakü ve Ankara ile arasındaki sorunların önemli bölümünü çözmesi ve halkına bu yakınlaşmanın ekonomik refah ve barış için değerli kazanımlar getireceğini gösterebilmesi gerek.

*** 

Gelişmeler nereye gider? Azerbaycan’la Rusya arasında bir savaş çıkar mı?

Ukrayna’da zor durumda olan Moskova’nın kısa sürede “ikinci cephe” açması ihtimali zayıf. Ama yıl sonuna kadar Ukrayna ile ateşkes sağlanırsa Kafkasya’ya yönelik yeni planlar gündeme gelebilir.

İki ülke arasındaki gerginliğin muhtemelen giderek azalacağı ama artık kolay kolay eski düzeyine ulaşamayacağı söylenebilir.

Aliyev yönetimi kendince iyi bir zamanlama ile dış politikada şahlanarak Sovyetler Birliği’nin dağılması sürecinde artık Kremlin ile “eşit haklılık ve tam bağımsızlık” üzerinden yeni bir aşamaya gelindiğini kabul ettirmeyi amaçlıyor. Diğer yandan ise sahip olduğu enerji kaynakları ve Türkiye ile İsrail’le ilişkilerinin de yardımıyla Batı ile sıkı bağlar kurmayı deniyor.

Yarın ne olur bilinmez ama oyunun ilk partisini Bakü’nün kazandığı söylenebilir.