Dünyâ değişiyor” lâfı veyâ bu dibâce ile iltisaklı başka ,türev ifâdeleri hayâtında duymayan yoktur herhâlde. İlk başlarda bu ifâde heyecân verir insana. Husûsen umutlu gençlik devrelerinde , “değişen dünyâ” algısı, gönülden geçenlerin gerçek hayâtta karşılığını bulacağına dâir beklentileri artırır. Zihinlerde sayısız fırsat kuşu uçuşur.

Bâzı olayları “dejavu” kıvamında yaşamaya başlamak, herhâlde orta yaşlarda; hiç değilse bir 30’ları devirmiş olmayı gerektirir. Daha ileri yaşlarda ise “dünyâ değişiyor” ifâdesi sâdece acı bir tebessüm bırakır insanın dudaklarında… Tebessüm bana çok düşündürücü geliyor; hele hele tebessümün acısı… Tebessüm, elbette gülmenin bir türüdür. Bizi boşlukta bırakan, kaydırıp düşüren şeylere güleriz çoğu defâ..Belki de dünyânın değiştiğine inanıp, hayâtıyla bu değişime asılan insanların kayıp boşluğa düşmesi, Charlie Chaplin’in mâbâdı üzerine düşmesi gibi güldürür bizi. Bıraksak belki sabaha kadar en başta kendimize; daha sonra bizim gibi olanlara katıla katıla gülebiliriz. Ama tabiî ki öyle olmuyor. Çünkü, bu, aslında lâf-ı güzaf olan lâf için yaşanan, karşılığı olmayan adamalar ve geri dönüşümü olmayan kayıplar, tebessüme en acı baharatları katıyor… Tebessüm kalıyor ,ama en acısından…

Dünyâ değişiyor mu? Vallahi çok emin değilim. Tabiî ki aynı kaldığını ve hattâ “tekerrür ettiğini” iddia edecek değilim. Her ne oluyorsa bir birikimin imkân ve kâbiliyetlerinden türüyor. Bir de “yeniyi” o birikime katan eklemlenmeler var. Birikim ve eklemlenmelerin dökümünden “değişim” değil; olsa olsa çeşitli düzeylerdeki dönüşümler çıkar. Eğer eklemlenme zayıf kalır, birikim direnirse değişim zannettiğimiz, yüzeyde yaşadıklarımızdan ibâret kalır. İçeriye nüfûz ettikçe karşımıza çok âşinâ olduğumuz manzaralar çıkar. Bunun tersi de mümkün. Eklemlenme nüfûz edici olursa, birikimi yok etmiyor ama katman katman geriletiyor ve etkinsizleştiriyor.

Ne kadar değerli bir bilgidir bilmiyorum ama; sâdece târihî “tecrübeler” ile târihsel “kurgular” arasında büyük boşluklar olduğunu da görebiliyorum. Kâinatın ihtivâ ettiği, ebediyetle dans eden zaman ile en fazla binli hânelerle; yallah yallah, üç hâneli büyütebildiğimiz târihsel zamanlar arasındaki, mukâyesenin savsaklanması ve ikisi arasındaki mukadder açığın ihmâlidir modernlik. Modern kelimenin kâmil manâsıyla edepsizdir ve herşeyini bu edepsizliğine borçludur. (Merak etmeyin modern gelenekçiler bile bundan nasiplenir). Bu edepsizlik, târihsel kurgulara da sirâyet etmiş gözüküyor. Târihi abartmak, onu ontolojinin merkezine koymakla başlıyor. Guenon’un “metafizik kaybı” dediği husus… Metafizik kaybı ,târihsel yasalar peşinde koşarken , târihsel kurtuluşların düşlerini görürken yaşanan zihinsel ayar kayıpları tâkip ediyor.…Fargo dizisinde rastgelmiştim; bahsettiğim kopuşu ve alıklaşmayı çok güzel anlattığını düşünüyorum: Filozof tabiatlı bir seri kaatil -ABD sineması mafya babalarını ve seri katilleri de filozoflaştırdı ya, aşkolsun- arkadaşına revolution kelimesinin târihte devrim; ama astral fizikte bir yıldızın aslına inkılâb etmesi olduğunu söylüyordu.

***

İlk hatırladığım askerî darbe 12 Mart idi. Bunu 12 Eylül izledi. Arada askerîyenin siyâsete burnunu soktuğu 28 Şubat, 27 Nisan gibi münasebetsiz müdahaleleri de ekleyebilirsiniz. Tuhaf olan şuydu: seneler boyu 27 Mayıs’tan şikâyet edenler harâretle 12 Mart’ı ve 12 Eylül’ü savunuyor; 27 Mayıs’ı bayram yapanlar ise 12 Mart ve 12 Eylül’den şikâyetçi oluyorlardı. Ama bu, temelde merkez sağ ile merkez sol arasında yaşanan- şimdi bakınca kayıkçı kavgasından başka bir şey olmadığı anlaşılan bir tartışmaydı. AK Parti’nin iktidârında bu tartışma gömüldü. ANAP-DYP kan davasında kendi dallarını kesen merkez sağın eski unsurları CHP’ye iltihak etti. Şeriat tehlikesine karşı “Kurtarıcı Ordu” ittifâkıydı bu aslında. Tematik farklılıklar bir tarafa itilmiş, dogmatik ortaklıkta karar edilmişti. En güvenilir zannettiğimiz isimler bile bu ortaklığa dâhildi. Hiç unutmam; RP’nin seçimleri kazandığı günlerdi. Çok tanınmış ve kıdemli bir anayasa profesörünü ağırlıyorduk. Yemekte bize dönüp gâyet soğukkanlı bir şekilde “Ordunun müdahalesinden başka çözüm görmüyorum” deyivermiş, hepimizi şoka sokmuştu.

28 Şubat ve 27 Nisan münasebetsizlikleri, bir bakıma merkez sol ve merkez sağın işbirliğine dayalı bu özlemi anlatıyordu. 15 Temmuz ise bütün bu ikiyüzlülükleri açığa çıkardı. Askerî darbelere ilkesel düzeyde karşı olmanın aslında ne demek olduğunu gösterdi. Bunun, atıp tutarken değil, sahada nasıl yapılacağını ortaya koydu. Ağır bedeller ödeyerek; dahası bunu öderken bir adım gerilemeksizin. Kurtarıcı Ordu İttifâkı ise , bütün bu sürecin gerisine düştü. En başta “bizimkiler nihâyet geliyor” diyenler tankları alkışladı. Liderleri saklandı ve “gelişmeleri izliyoruz” derken sirkatini söyledi. Gidişâta direnemeyip zevâhiri kurtarmak üzere, ayakları sürçe sürçe Yenikapı Ruhû’na dâhil oldular. Doğrusu burada sürece tutunabilirler ve herşeyi unutturabilirlerdi. Ama öyle yapmadılar. Yenikapı’nın hemen sonrasında “kontrollü darbe”, “oyun”, “tiyatro “ lâflarıyla sürecin tamâmen dışına çıktılar. Bu arada , Gezi Olayları sırasında mangalda kül bırakmayan, “diktatörlüğe” karşı özgürlük bayrağı açanlar ise askerî darbe girişimi sırasında ve sonrasında hiç ortada gözükmediler.

CHP ve genel manâda sol ve eski merkez sağ kalıntılarının oluşturduğu blok, eskinin birikimi ile yüklü. Bu kadar insan ölmüşken, ocaklar sönmüşken hâlâ 15 Temmuz’a inanmıyor. Tiyatro, kontrollü darbe lâflarını geveleyip duruyor. Kokuşmuş kurgularını târihin gerçekleri zannediyorlar. Yeni Türkiye içindeki Eski Türkiye bu.. Bir yüzeysellik üzerinde de olsa hayâtiyetini sürdürüyor. Diğer tarafta yeni bir tecrübî eklemlenme olarak bir halkın darbeye direnmesi ve onu engellemesi var. … İşte târih bu; böyle bir şey…