Aradan geçen yıllar ve yüzyıllar da bu düşüncelerin değişmesini gerektirecek değişimler getirmedi.

Lâle Devri’nde Fransa’ya sefir göndermiştik: Yirmisekiz Mehmed Çelebi’yi. Bu bir “ilk”ti; o zamana kadar Osmanlı elçi göndermez, elçi kabul ederdi. Bunun, büyüklüğün şanından olduğuna inanırdı. Avusturya Kralı’nın Padişahın değil de Sadrazamın dengi olduğunu antlaşmaya yazdırmak, çok önemliydi. Kanunî’nin Fransa Kralı’na yazdığı mektuptaki böbürlenme, çok önemliydi. Karlofça ve Pasarofça bu kibiri silip götürdü. Ondan sonra da yığınla gurur kırıcı antlaşma imzalandı Küçük Kaynarca gibi.

Böbürlenecek gücümüzü kaybettiğimize çok üzüldük, karalar bağladık. Oysa o böbürlenme zaten iyi bir şey değildi. Yanlıştı. Böbürlenmek, hamlıktır. Kendin olgunluk gösterip o huyu bir kenara bırakmazsan, bıraktıracak biri er geç çıkar zaten.

Ama biz çok üzülüyoruz. Hâlâ çok üzülüyoruz. Hâlâ çok üzüldüğümüz için de Sarkozy’nin bazı münasebetsiz laflarından sonra Başbakan Süleyman’ın “Firençesko’ya Mektubu”nu okumaya başlıyor. Oysa bunu yapmak, dünyanın gözünde, Sarkozy’nin münasebetsizliğini mazur göstermek oluyor.

Derken iktidar partisinden bir hukuk profesörü AB raporunu “çöpe” atmaya kalkışıyor. Derken bir AKP bakanı AB’ye Nobel verilmesine “çok güldü”ğünü açıklıyor. Gülmüş, çünkü “AB gelmiş geçmiş ikiyüzlülüğü en fazla hissedilmiş olan bir birlik”miş.

Ödülün “AB fikri”ne verildiğinin, AB fikrinin dünya barışı için neler temsil ettiğinin farkında değil herhalde. Şu anda çeşitli Avrupa ülkelerinde iktidarda olan birilerine verildiğini sanıyor olmalı. Yoksa AB gibi bir “ulusaşırı” birlik de mi ikiyüzlü?

Bugünlerde AKP’lilerin böyle çocukça kompleksli tavırlar sergileyerek Avrupa’yı aşağılamalarında herhalde Avrupa’nın içine girdiği ekonomik krizin de payı var. Bizim ekonomi tıkırında, onlar krizde. İşte, bunca yıllık ezilmeden, kompleksten sonra, nihayet yeniden bir böbürlenme fırsatı çıkıyor. “Sen kimsin? Kendini ne sanıyorsun? Bir ayağın krizde, bir de tutmuş benim aleyhimde rapor yazıyorsun. Ben senin raporunu çöpe atarım aksi gibi çöp kutusu da koymamışlar.”

Bu mealde konuşan kişi iktidar partisinin, Meclis’te Anayasa Komisyonu’nun Başkanlığı’nı yapan milletvekili. “Avrupa Parlamentosu’nun sözünü ciddiye almayacağım” diyen kişi de Avrupa’yla ilişkilerden sorumlu bakan. Nobel’e gülen de Ekonomi Bakanı.

Bir insan da, bir ülke de, bu türden davranışlarla yücelmez. Bunlar “çiğ” davranışlar. Çocuklar, geçici bir başarı kazandıklarında, bunun ebedî bir durum olduğunu sanıp rakiplerine nanik falan yaparlar. Her durum gibi bunun da değişebileceğini hesaplayamazlar. Çünkü çocukturlar.

Şu kahrolası Batılılar kadar zengin olamadığımız, güçlü olamadığımız için kahrolurken de, Batı’nın asıl başarısının “açık düşünce/ açık toplum” dengesini kurmak olduğunu görmemiştik. Sorunun temelinin bir zihniyet sorunu olduğunu, bir “eleştirel düşünce” sorunu olduğunu, gücü de son kertede onun yarattığını anlayamamıştık.

Bu özellikleriyle Avrupa bizim için hâlâ bir model, erişilmesi gerekli bir menzildir. Şu sıralar tekleyen ekonomisinden ötürü değil; siyasî kültüründe, toplumsal terbiyesinde vardığı aşamalarla bir menzildir. Özgür düşüncesi, eleştirel aklıyla bir menzildir. Bu da, olur olmaz böbürlenmekle, yanlışınla, kusurunla yüzleşmemekle, yere öteberi fırlatmakla erişilecek bir menzil değildir.