Bence her “şeyin” fonksiyonundan sapmasının nihai akıbeti faşizmdir. Dinlerde de günah kavramının içeriği sadece “suç” işlemek değildir. Eylem ve olgunun evrendeki görevinin dışına çıkması, yanlış kullanılmasını da içerir.

Gençliğimde Montaigne'e özenip aforizmalar yazardım. Onlardan bir tanesi bu konuyla ilgiliydi.

“Şeytan şeylerin yerini değiştirir” demişim.

Bir insanın bu hayattaki en büyük başarısı, doğru aletleri, doğru iş için kullanmak ve iyi sonuçlar almaktır. İyi işler, iyi işler. Yapanı değil sadece, etrafını da olumlu etkiler. Böylelikle “sevap” konusunun da sadece eylemin son halinde değil, niyetin zihinde belirmesinden o son iyi eyleme değin yaşanan safhalarda zuhur ettiğini anlarız.

İyi olmanın, hayatın belirli kesitlerinde bir fakiri doyurmak, hastalara el vermekle sınırlı olmadığını, iyi olmanın bir yaşam biçimi olduğunu fark ederiz. Hatta öyle bir seviyeye gelinebilir ki, hayatınızın tamamı bir iyilik eylemine dönüşür. Belirli kesitlerde iyilikte bulunanların aksine, o kişi iyilik yaptığını fark etmez bile.

Ama etrafındakiler eder.

Yine yıllar evvel, küçük bir gençlik hayır kulübümüz vardı. Üyelerden bir arkadaş, bir tartışma esnasında, “Afrika'da milyonlarca aç varken, birkaç fakiri doyurmak neye yarar” diye bir çıkış yapmıştı.

Çok kırılmıştım. Bu söz üzerine birden her şey anlamsız gelmeye başladı. Doğru ya, biz kimiz de böyle yüce amaçlar ediniyoruz? Ne yaparsak yapalım, dünyadaki açlığı bitirecek kadar büyük bir iyilik yapamazdık.

Sonraki günlerimde, gözlemlerimi sıklaştırdım. Sizde nasıl olur bilmem, ben sarsıcı bir olay yaşadığımda gözlem yapmaya yüklenirim. Fark ettim ki, insanlar sorumluluklardan kaçmak için en çok yüce kavramların ardına sığınırmış. Yani Somali'nin tamamını doyuramıyorsan, beş on aileye yardım etmenin ne anlamı var? Hep birlikte helakimizi bekleyelim.

Öyle değil tabii.

Kaldı ki, iyilik yapan kişi, yardımda bulunduğu insana değil, aslında kendisine eşi bulunmayan bir iyilik yapıyordur. Bedeni semirtmek insan olmaya yetseydi, dünyada kötülük diye bir şey olmazdı. İyilik de insan ruhunun besinidir. İyilikle ruhunu beslemeyen kişi, ruhani olarak güdük, kavruk ve sakat kalır.

Ama iyilik yapma yolları da birçok tuzakla doludur. İyilik yapan her insan iyi olsaydı da, dünyada bu denli kötülük olmazdı. O nedenle o son eylemi doğuran tüm sürecin önemli olduğunu ifade etmiştim.

Her şey gibi, iyilik yapmak da hikmet ister. “Sağ elinin verdiğini sol elin bilmesin” meselesi sadece iyilikte tevazuu anlatmaz. Çünkü insanlar bencil/kötü niyetle de iyilik yapan bir varlıktır.

İyilik yapacaksınız diye, insanların hayatına paldır küldür müdahale edemezsiniz. İyilik yaparak insanları kendinize tabi, borçlu kılamazsınız. İyilik bir tahakküm aracı olamaz. O kötülüktür.

O nedenle en makbul iyilik, öznesi kayıp edilmiş olandır.

Bu dünyada çok fazla acı var. Haddinden fazla. Ama demek ki hala iyi insanlar ve iyilik var ki, Sodom gibi olmuyor, Gomorra'ya benzemiyoruz. Bu iyi haber.

O iyilikler de dünyanın her yerinde, sizin, onların, şunların yaptığı irili ufaklı hayırların iyilik havuzunda toplanmasıyla küresel çalışıyor. Yani Somali'nin tamamını doyurmak için hazır olmayı beklemenize gerek yok. O hiç olmayacak. Bir insan için iyi şeyler düşünmeniz bile yeter. Öylesine, nedensiz, kimsenin haberi olmadan. Belki küçük bir dua, bazen bir tebessüm, bazen ise hakkının yenmesine göz yummak. Daha az küfür etmek, daha çok şükretmek, tebessüm etmek.

İyiliğe gücümüz yetmiyorsa bile, kötülüğün artmasına katkıda bulunmamak.

İyi pazarlar.