Bildiğiniz gibi milli gelir bir ülkenin bir yılda ürettiği mal ve hizmetlerin toplamından oluşuyor. Türkiye’nin 2014 yılı için milli gelir tahmini 1 trilyon 719 milyar lirayı buluyor. Bu hesaba göre demek ki bir günde Türkiye’de piyasa fiyatlarıyla ortalama 4,7 milyar liralık mal ve hizmet üretilecek bu yıl. Ve üretilecek bu mal ve hizmetlerin yaklaşık üçte biri İstanbul’da elde edilecek. Bir de bu rakama kayıtdışı ekonomiyi dâhil ederseniz rakam daha da çoğalıyor.

Peki, niye böyle bir tespit yaptık?

Yaptık çünkü İstanbul Valisi 1 Mayıs günü adeta ekonomiyi durdurdu.

İskeleler kapatıldı, otobüs, metro seferleri yasaklandı. Ulaşım durdu. Ve bu nedenle pek çok kişi iş yerine gidemedi. Hizmet sektöründe çalışan pek çok işletme ya açılamadı ya da günü iş yapamadan kapattı.

Ama bütün bu işletmeler o gün hiç para kazanmadan kiralarını ve diğer sabit giderlerini mecburen ödeyecekler.

Hemen “ama o gün tatildi” diyebilirsiniz. Oysa asıl tatil günlerinde hizmet veren işletmeler çalışırlar, turizm tatil günlerinde daha da artar.

Bütün bunların yanında İstanbul’a mal getiren, mal götüren araçlar yollarda bekledi. Ürünler hasar gördü. Kısaca İstanbul’da ekonominin durması aslında İstanbul yanında diğer illerin ekonomik yaşamını da etkiledi.

Yine alternatif maliyetler açısından ele alınırsa İstanbul’un ekonomisinin durdurulmasının maliyeti oldukça yüksek oldu bu ülke için. Özel sektör kaybetti. Tabii bu arada İstanbul’da ekonominin durdurulmasının milli gelirde yaklaşık 1 milyar lira tutarında bir azalmaya neden olabileceğini söyleyebiliriz.

Peki, bu milli gelir azalmasının sorumlusu kim?

Bildiğimiz başka açık bir karar olmadığına göre İstanbul ekonomisinin durdurma kararının vali tarafından alındığı belirtiliyor. O hâlde sorumlu vali oluyor.

Hemen bu arada belirtelim valinin ekonomiyi durdurma yetkisi var mı?

Böyle bir yetkisi yok. Ulaşımı hizmete kapatma yetkisi de yok. Ancak güvenlik nedeniyle arama yetkisi var. Bir de 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu’nun 9/H maddesine göre vali, devlet gelirlerini geliştirmek için tedbir alıp ve uygulamakla görevli oluyor. Yani ekonomiyi geliştirip vergi tabanını çoğaltmak valinin görevleri arasında sayılıyor.

Hâlbuki tam aksini yaptı vali ve devletin gelir kaynaklarını azalttı. Anlayacağınız vali yetkisiz olduğu hâlde yetkisini aşarak İstanbul ekonomisini durdurdu.

O hâlde maddi kayba uğrayanların tazminat talepleri yanında olayın tekrarını önlemek için, valinin sorumluluğunun, milli geliri azaltarak refah düzeyini geriletmek ve devlet gelirlerini azaltmak yönünden de incelenmesinde fayda var.

[email protected]