Sağlık hizmetleri ile ilgili “torba yasa” nedeniyle (özellikle madde 5) bir yasa maddesinin nasıl yazılmaması gerektiğini geçen iki yazımda yansıtmaya çalışmıştım. Bir maddenin aynı mesleğin icrası ile ilgili yaptığı ayrımlar: mesleki ayrımcılık.

Seçimlerde adaylık konusundaki düzenleme ise, aynı anayasal statüye bağlı meslek kuruluşlarını birbirinden ayrıştırmaya yönelik.

Konunun özü şu: kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları (KKNMK), “belli mesleğe mensup olanların müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleri ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplini ve ahlakını korumak” amacı kurulan ve yönetim organları seçimle belirlenen kamu tüzelkişileridir (Any., md.135).

KKNMK, amaçları dışında faaliyette bulunamaz; yönetim organlarının seçimlerinde siyasi partiler aday gösteremezler.

TBMM’de dün kabul edilen yasa, KKNMK sayısı 20 olduğu halde bunlardan sadece ikisine ilişkin: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ve Türk Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (TESK).

TOBB Kanununa eklenen maddeye göre; seçimlerde “adaylık için görevinden ayrılan Birlik Başkanı ve Birlik Yönetim Kurulu üyeleri ile oda ve borsa yönetim kurulu başkan ve üyeleri aday olamadıkları veya seçilemedikleri takdirde en geç Yüksek Seçim Kurulunca seçim sonuçlarının ilanını takip eden bir ay içinde eski görevlerine dönebilirler. Bu süreçte, Birlik Başkanı ile oda ve borsa yönetim kurulu başkanının yerine seçim yapılmaz.; yönetim kurulu üyelerinin yerine ise yedek üye çağrılır”.

Aynı düzenleme, TESK kanunu için de geçerli. Buna karşılık, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğinden (TMMOB) Türkiye Barolar Birliğine kadar uzanan 18 KKNMK, bu kapsamın dışında.

Eşitlik ilkesi: “Devlet organları ve idare makamları bütün işlemlerinde kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorunda.

Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz (md.10).

TOBB ve TESK’e ilişkin diğer 18 KKNMK’nı dışlayan düzenleme, Anayasa’nın bu genel eşitlik ilkesine aykırı.

Özel eşitlik ilkesi: Düzenleme ile, kurum içinde başkan ve yönetim kurulu üyeleri arasında seçimle gelinen göreve dönüş bakımından yapılan ayrım da eşitlik ilkesini ihlal etmekte.

Kurumsal özerklik ve örgüt içi demokrasi: KKNMK, kamu tüzelkişiliği statüsünde özerk bir örgütlenme şekli. Organlarının seçiminde siyasal partilerin aday gösterme yasağı, siyasal yarış ve çatışma alanı dışında tutularak, etkinliklerini kuruluş amaçlarına yoğunlaştırmaları içindir.

Bu amacı ey iyi biçimde gerçekleştireceğine inandığı kişiyi seçen üye, başkanın bir parti adayı olarak siyasete atıldıktan sonra geri dönüşü halinde kanaat ve oyunu değiştirebilir. Bu nedenle, siyaset için kurumdan ayrıldıktan sonra, önceki seçmen-seçilen bağının geçerli olduğu varsayımı, örgüt içi demokrasi ilkesine aykırı.

Haliyle, Anayasa madde 135’e ve “insan haklarına saygılı demokratik hukuk devleti” (md.2) ilkesi ihlal edilmekte.

Serbest yarışma: Adaylar, eşit ortam ve koşullarda yarışabilmeli. Örneğin aday TOBB başkanı, milletvekili veya belediye başkanı seçimini kaybeder ise, TOBB’daki başkanlık görevine dönebilecek; buna karşılık, aday TMMOB başkanı, dönemeyecek.

Bu eşitsizlik, Anayasa md.67’ye ve İHAS’a 1 no.lu ek Protokol md.3’e aykırı.

Bir yıllık süre yasağı: Yerel seçimlere birkaç ay kala yapılan böyle bir düzenleme, “Seçim kanunlarında yapılan değişiklikler, yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanmaz” (md.67/son) kuralına da aykırı.

2017 Anayasa değişikliği yürürlüğe girinceye kadar sürdürülen anayasasızlaştırma harekâtı, şimdi yasasızlaştırma şeklinde devam etmekte. KKNMK düzenlemesi, “bir yasa nasıl yapılmaz?” sorusuna yanıt verdiği gibi, “hukuku siyasetin hizmetinde araçsallaştırma”nın da açık bir göstergesi; ahlakilğin de en düşük eşiği…