Türkiye’de artık rejim değişikliği büyük ölçüde gerçekleşmiş durumda.

Bundan sonra yeni rejimin sosyal, kültürel ve ekonomik alanları kendi değerlerine göre şekillendirmesini izleyeceğiz.

Ancak, yeni ortaya çıkan rejimin sahibinin kim olduğu konusunda bir kafa karışıklığı göze çarpıyor.

Bazı uzmanlar aslında devletin özünün değişmediğini siyasi gelişmelere rağmen bu eski çekirdeğin devam ettiğini ve ülkeyi yönettiğini iddia ediyor.

Bu görüşe göre “eski devlet geleneği’” aslında olduğu gibi duruyor ve İslamcılarla – yani Erdoğan ile – bir tür işbirliği içinde.

Mesela bu bağlamda, Devlet Bahçeli’nin oynadığı rol “eski devlet geleneğinin” aslında gücünü koruduğunun göstergesi şeklinde yorumlanıyor. Yine benzer şekilde Doğu Perinçek ekibinin devlete ait pek çok konuda esas hakim aktörler olduğu düşünülüyor.

O zaman şu soruyu sormak gerekiyor: Yeni devletin ve rejimin gerçek sahibi kim?

Gerçekten Erdoğan’ın estirdiği bütün siyasi fırtınaya rağmen perdenin arkasında “eski devlet düzeni” gücünü koruyor mu?

Rejim değişikliği gibi önemli dönüşümler birden gerçekleşmezler. Dolayısıyla rejim değişikliği uzun sayılacak bir süre devam edecek gri alanlar oluşturur. O nedenle eski devlet geleneğini temsil edenlerin bir hafta içinde ortadan kalkacaklarını beklemek mümkün değildir.

Ancak buna rağmen şunun altını çizmek gerekiyor: Yeni rejimin ve devletin sahibi İslamcılardır ve “eski devlet geleneğine” ait aktörlerin bazı güçleri olduğunu varsaymak yanıltıcı bir düşüncedir.

O nedenle Perinçek yahut Bahçeli gibi siyasi aktörler üzerinden Erdoğan’ın yani İslamcıların dışında bir asıl belirleyici olduğunu düşünmek bir yanılsamadan ibarettir.

Türkiye’de yeni ortaya çıkan rejimin üzerindeki güç ilişkilerini açıklamak için biraz Türk devlet geleneğine bakmak gerekiyor.

Siyaset bilimi literatüründe kabaca devlet geleneklerini ikiye ayırmak mümkündür: Aşkın devlet geleneği ve fonksiyonel devlet geleneği.

Fonksiyonel devlet geleneğinde devlet bir enstrüman olarak vardır ve temel amacı vatandaşların ihtiyaçlarını gidermektir. Aşkın devlet geleneğinde ise devlet bir tür metafizik bir kavramdır ve vatandaşlarının ihtiyaçlarının giderilmenin ötesinde onların maddi ve manevi hayatlarını idare eden bir olgudur.

Şüphesiz bu iki modelde saf tanımlamalardır ve dünyadaki ülkeler bu ikisinin arasında belirli yerlerde pozisyon almışlardır.

Türk devlet geleneği ise tarihsel olarak genelde aşkın bir anlayışın belirlediği şekilde yoluna devam etmiştir.

Aşkın geleneğe uygun olarak Türk devleti vatandaşlarının üstünde onlardan ayrı bir yerde konumlanmıştır. Bu modelde Türk devleti bir hizmet sunan araç değil aksine vatandaşlarına doğruyu yanlışı öğreten bir yapıdır. Alman siyaset bilimci Carl Schmitt’in bir kavramını ödünç kullanırsak, Türk devlet geleneğinde siyaset yerine bir tür “siyasal ilahiyat” vardır.

Bu siyasi ilahiyatın sonucu olarak Türk devleti vatandaşlarına hizmet etmez, vatandaşları devlete hizmet eder. Devlet de uygun gördüğü biçimde yurttaşlarına özgürlük, iş, ekmek ve diğer ihtiyaçları lütfeder.

Şimdi burada kritik nokta şudur: Türk devletinin bir tür siyasal ilahiyat üzerine vatandaşlarını yönetmesinin tarihsel dinamiği halkın kendisidir. Yani kim olursa olsun devletin başına geçenleri aşkın bir pozisyonun bütün yetkilerini kullanmasına razı olan halktır.

Anadolu ahalisi, devletinin aşkın bir örgütlenme olmasını istiyor. Bu aşkınlık içinde doğruyu yanlışı ayırt etmesini, ona yol göstermesini, yanlış fikirlerin peşinden gidenlere cezasını vermesini arzuluyor.

Esasında daha büyük çerçevede bu durum İslami devlet geleneğinin “ulu’l emre itaat” olarak özetlenen yaklaşımının Türkiye’deki yansımasından ibaret.

Devleti kutsayarak sevmek isteyen bu sosyolojinin sonucu olarak Kemalist olsun İslamcı olsun devleti devralan kadrolar hızla devletçi bir hale dönüşüyor.

Dolayısıyla bugün gördüğümüz şey “eski devlet düzeninin” İslamcı AKP’yi eritmesi değildir. Tam aksine dünün fani insanları olan İslamcı AKP’lilerin artık devleti devralması ile siyasi ilahiyatın da desteği ile aşkın bir hale ulaşmalarıdır.

Ancak bu devlet merkezli aşkın geleneğin devamı pek çok insanda “eski devlet olduğu gibi duruyor AKP’yi yönetiyor” şeklinde bir illüzyonun oluşmasına neden oluyor.

AKP’li İslamcıların Türk devlet geleneğinin otoriter özelliklerini yansıtmaları sanki büyük bir değişiklik olmadan eski devlet düzeninin devam ettiği yanılsamasını oluşturuyor.

AKP, Türk devlet geleneğinin pek çok özelliğini elbette devam ettirecek: Örneğin devlet her alanda belirleyici olacak. Ancak bu süreklilik unsurlarına bakıp hemen karar vermek için erken çünkü orta ve uzun vadede AKP, kendi ideolojik kimliğinin yansıması olarak bazı büyük değişiklikler de isteyecek.

Örneğin, klasik Kemalist kadrolar orta ve uzun vadede tamamen tasfiye edilecekler. Tarihsel sürekliliği içinde ancak bu sefer milliyetçi-İslamcı kodlarda örgütlenen yeni Türk devleti, klasik Kemalizm’i tamamen tasfiye etmek isteyecek. Bunun yerine TSK’da dahil olmak üzere devlet kurumlarında İslamcı-milliyetçi ideoloji benimsenecek.

Yine aynı şekilde hangi tonunda olursa olsun sol, sosyalist hatta sosyal demokrat aktörlerin de yeni rejimin içinde etkili bir rol almasına izin verilmeyecektir.

Bu arada, klasik Kemalizm’den farklı daha milliyetçi tondaki eski unsurlar – MHP örneğinde olduğu gibi – yine İslamcı elitler ile uzlaşarak etkilerini bir süre devam ettirebilirler. Ancak, İslamcılar bu grupların da devlet içindeki özgül ağırlığını zamanla azaltmak isteyeceklerdir.

Bütün bunlar dikkate alınırsa bugün itibari ile yeni bir devlet ortaya çıkmaktadır ve bunun sahibi İslamcılardır. Yarının ne olacağını kestirmek zordur ancak Türkiye’de zaman şu anda İslamcıların lehine akmaktadır.