Merkez Bankası (MB) Başkanı Murat Çetinkaya tutturulamayan hedefler gerekçe gösterilerek görevinden alındı.

İyi ama tek hedef MB tarafından mı belirleniyor? Ya da tutmayan ana hedef Merkez Bankası’nın mı?

Hatırlayın!

En son makro hedefleri Ekonomi Bakanı Berat Albayrak açıkladı. Eskiden Orta Vadeli Program-OVP adı altında açıklanan ana hedefler, geçen yıl eylül ayında Yeni Ekonomi Programı-YEP adı altında sunuldu.

Hatta programın sunumunda Berat Albayrak’ın “Yapısal reformlar yapısal reformlar, neymiş bu yapısal reformlar” cümlesi damga vurmuştu.

Gelin beraberce daha 2019 yılına 3 ay kala açıklanan 2019 programına bakalım. Hedefler neymiş, gerçekleşmeler ne olmuş?

Program 2018 yılının sonuna yaklaşırken hazırlanıyor ve 2018 yılı büyüme beklentisi yüzde 3,8 olarak açıklıyor. Ama yılın son çeyreğinde yüzde eksi 3 büyüme sonucu 2018 yılı büyüme oranı yüzde 2.6’da kalıyor.

Yani YEP programı 2018’in sonuna doğru yazılırken bile 2018 yılını tutturamıyor.

Gelelim 2019 yılına: Büyüme yüzde 2.3 hedefleniyor. Ama daha yılın ilk çeyreğinde bile GSYH yüzde eksi 2.6 küçüldü.

Bu ne demektir? 2019 yılı büyüme hedefinin yakalanması için kalan üç dönemde (Nisan-Aralık) GSYH büyümesi yüzde 3.8 artış göstermelidir.

Peki bu yönde bir tane işaret var mı? Yok...

Hatta nerede ise bütün saygın ekonomi kuruluşları 2019 yılında Türkiye’nin yüzde 1.5-2.5 arası küçülme göstereceğini bekliyor.

Büyüme neden önemlidir? Çünkü ülkenin genel ekonomik durumunu büyüme vermektedir. Büyüme hedefi tutmadı mı diğer hedeflerin de pek bir önemi kalmıyor.

***

Ya bütçe?

Bütçe şu açıdan önemli? Merkez Bankası’nın yürüttüğü ‘para politikası’ ile hükumetin yürüttüğü ‘maliye politikası’ uyumlu olmak zorunda ki, hedefler tutturulabilsin.

Programdan bazı cümleler aktaralım: “Sıkı para ve maliye politikaları eş güdüm içerisinde yürütülerek... “

“Kamuda kaynakların verimli kullanılması, maliyetlerin ve harcamaların azaltılması...”

“Hazine ve Maliye Bakanlığı sıkı mali disiplin ile enflasyonla mücadeleye destek verecektir.”

2019 yılında bütçede GSYH’nın yüzde 1.8’i oranında açık ve yüzde 0.8’i oranında da faiz dışı fazla verileceği ilan ediliyor. Bu rakamlara göre hedef şu:

2019 GSYH (cari fiyatlarla) 4 trilyon 450 milyar TL olacak.

Bütçeye 880.4 milyar lira gelir toplanması;

Bütçeden de 961 milyar lira harcama yapılması hedefleniyor.

Bütçe açığı eksi 80.6 milyar lira;

Faiz Dışı Fazla (FDF) ise 36.7 milyar lira olacak.

Bütçeye bu hedefler konulmuş ama uygulama nasıl?

Yılın ilk yarısına ‘Hazine Nakit Gerçekleşmelerinden’ bakıyoruz.

Gelirler 417.7 milyar lira. Yani hedeflenen gelirin yüzde 47.4’ü toplanmış. Gelir tarafı hedefle uyumlu ama unutmayalım ki, bu yıl gelirlerde Merkez Bankası tarafından ekstra 26 milyar lira gelir sağlanmıştır.

Zaten asıl mesele giderler.

Orada da durum şu: Yılın ilk altı ayında giderler 498 milyar liraya ulaşmış. Geçen yıl ilk 6 ayda harcama 405.5 milyar liraydı. 2017 yılının ilk yarısında ise nakit giderler 334.5 milyar liraydı.

Son iki yılın ilk yarısında harcama artışı yüzde 21.2 ve 22.8 olmuştur.

Bunun sonucunda ise 2019 ilk yarıda açık ve FDF şöyle:

Açık eksi 77 milyar 863 milyon TL

FDF eksi 30 milyar 106 milyon TL

Yılın tamamında 80.6 milyar açık ve 36.7 milyar FDF hedefliyoruz ama bütçe yılın ilk yarısında açık hedefini nerede ise yakalıyor. Zaten bu yıl faiz dışı fazlayı kimse beklemiyor bile.

Sizce para politikası mı tutmadı, yoksa seçimler nedeniyle ulufe dağıtım merkezi haline gelen bütçe mi?

Eylül 2018’de 2019 yılının işsizlik oranını yüzde 12.1 açıklayan YEP, aradan 6-8 ay geçmeden ülkede işsizlik oranının yüzde 13.7’ye çıktığını görebildi mi?

Ya da 2017 yılında OVP’de 2018 yılı büyümesini yüzde 5.5 açıklarken, büyümenin yüzde 2.6’da kaldığını görünce ne yaptık? GSYH 2018’de 923 milyar dolar olacak derken, 784 milyar dolarda kalınca kimse bir hesap verdi mi?

OVP’lere bakın ve nerede ise tamamı tutmayan hedeflerle gerçekleri karşılaştırın. Kim hesap verdi diye bir de kendimize soralım. Neymiş bu hedefler?