Türkiye’de “liberal” kavramının bir tür “ahlâk düşkülüğü” anlatan bir kelime hâline gelmesinde devletçi Kemalistlerin yanı sıra sosyalistlerin de payı oldu. Cümleye “Türkiye’de” diye başladım: bu tabii her yerde benzeri görüşmüş bir durumdur, çünkü Marx Marksizm’i herkesten önce liberalizmle mücadele ederek biçimlendirmiştir. O da iki nedenle öyle yapmak zorundaydı: 1) Marksizm’in (Lenin’de tesbit ettiği) ayaklarından biri İngiliz ekonomi-politiğindeydi (yani iktisadî liberalizmin kurucuları Smith, Ricardo vb.): 2) karşısında en ciddi “rakip” ideoloji liberalizmdi. Onun için Marksist “literatür”ün önemli bir kısmı liberal düşünce sistematiğini çürütmek için yazılmıştır ve “polemik” yanı da ağır basar.

Ama her yerde görülen bu fenomen Türkiye sosyalizminde tamamen “vülgarize” edilmiştir (başka pek çok şey gibi). Çünkü Türkiye Marksizm’in kendisini Kemalizm’in ya da genel Türk milliyetçiliğinin teorik ve aynı zamanda pratik etkilerinden uzak bir yerde inşa etmemiş, edememiştir. “Demokratik Devrim” gibi laflar etmiş, ancak bundan “askerî darbe” anlamıştır. “Demokratik” aşamasını askerî darbeyle tamamlayıp oradan da “Proletarya diktatörlüğü”ne geçmeyi uman bir siyasî ideolojinin “liberal” değerlerle herhangi bir alışverişi olamaz elbette.

Bunlar böyle, ama bir de bu ülkede “Ben liberalim” diyenlere bir göz atmak gerekir.

Böyle birileri vardır, olmuştur. Kimdir bunlar? Bunlar, kapitalizmin daha az “devletçi” olanını isteyenlerdir. Devletin saçma sapan “sosyal reformlar”a girişip paraları çarçur etmesinden hoşlanmayan kesimdir. “Nâzım Hikmet vatan hainidir. Kitapları yakılmalıdır” cümlesi ile “ekonomi liberal ilkelere göre işlemelidir” cümlesini, aynı metin içinde yan yana getirebilen, bunda bir tutarsızlık görmeyen, böyle bir kişi olmaktan da herhangi bir rahatsızlık duymayan kişilerdir. Ekonominin “liberal” olması, onların özel sözlüğünde, ceplerine her an daha fazla para girmesi ve ceplerinden vergiymiş, bilmem neymiş, hiç para çıkmaması anlamına gelir. Aslında bu “temel görüşleri” paylaşan bir devletin varlığına, bunları paylaştıktan sonra hattâ burnunu oraya buraya sokmasına da karşı değildirler.

Sonuç olarak herhangi bir azgelişmiş ülke faşizmiyle Amerikan Cumhuriyetçi- Evangelist- Jacksonian ideolojisinin birtakım tavırlarını zihinlerinde birleştirmiş kimselerdir. “İşçi hakkı”, “sendika” falan gibi sözler işitmekten hiç hoşlanmaz, kırmızı görmüş boğaya dönerler.

Bunlar, Türkiye’nin “liberal”leridir. Bu terminolojileri bilmeyen, izlemeyen kalabalıkların zihinlerinde bir yerlerde bu nosyonlar, bu özdeşlikler takılıp kalmıştır. “Bizim patron liberal adamdır” diye bir cümle söylendiğinde “sokaktaki adam”ın zihninde bunların karışımı çağrışımlar uyanır.

Şimdi “liboş” muhabbeti yapanlar, zamanında, bu “liberaller”e karşı ağızlarını açık iki kelime bir şey söylemediler. Böyle bir “liberal” yaklaşımdan rahatsız olmadılar.

Derken “demokrasi”nin uluslararası içeriğinden haberdar olarak bu toplumun yüz karası baskıcı devlet zihniyetini, geleneğini, devam eden pratiğini eleştiren yazar çizerler çoğalmaya başladı. Bunların çoğu da soldan gelen, “varolan- sosyalizm” denen nesnenin anti-demokratik açmazların da görmüş ve eleştirmiş insanlardı. Ne dediklerini biliyorlardı ve söylediklerinde tutarlılık vardı.

İşte o zaman “entel- liboş” edebiyatı başladı.