Cezayir görüşmeleri, İspanya’nın ETA ile 12 Kasım 1986 tarihinde başlattığı birkaç yıl süren ama başarısızlıkla sonuçlanan bir dizi teması kapsıyor. Bu konuda kamuoyuna ilk açıklamayı Dışişleri BakanıJavier Solana ilk temastan bir yıl kadar sonra yapmıştı. Solana ETA ile “adam öldürmeyi bırakması için” temaslar (contactos) olduğunu ama bunun müzakere (negociación) anlamına gelmediğini söylemişti. Sonra ETA bir bildiri yayınlayarak o zamana kadar Cezayir’de yapılan iki görüşmeyi ve tarafların temsilcilerini açıklamıştı. İspanya adına görüşmelerden ilkine İçişleri Devlet Sekreteri Rafael Vera’yı temsilen bir avukat, ikincisine Bakanlık bürokratları katılmış, ETA’yı her iki görüşmede de Txomin İturbe temsil etmişti.

Cezayir görüşmeleriyle ilgili bir kitabı olan yazar Alberto Pozas, görüşmeye katılan bürokratların verdiği bilgilere dayanarak, Txomin İturbe’nin diyaloga sıcak bakan bir kişi olduğunu, hatta ikinci görüşmenin yapılmasının da Txomin’in bu tutumundan kaynaklandığını vurguluyor. Her iki görüşmede de arabuluculuğu üstlenen Fransa, İspanya’nın isteğiyle tutuklanmasının akabinde Gabon’a göndermiş olduğu Txomin’i daha sonra yapılması öngörülen görüşmelerde ETA heyetine başkanlık etmesi amacıyla Cezayir’e naklediyor.

Txomin İturbe ikinci görüşmede İspanya’dan ETA heyetine kendisi gibi örgütün ılımlı kanadındanAnxton’un da dâhil edilmesini öneriyor. Anxton o dönemde İspanya’nın talebiyle Dominikler’de gözlem altında tutuluyor.

Fransa’nın telkinleriyle gündeme gelen Cezayir görüşmeleri için örgütün ılımlı isimlerini biraraya getirmeye çalışan Gonzalez hükümeti için en kötü sürpriz, Txomin’in 27 Şubat 1987’de, yani ikinci görüşmeden tam 47 gün sonra trafik kazasında yaşamını yitirmesi oluyor. Trafik kazası Cezayir’in resmî açıklamasında ölüm nedeni olarak yer alıyor ama açıklama sonradan yalanlanıyor. Pozas’a göre, Txomin Cezayir hükümetinin kendisine tahsis ettiği evin çatısını onarırken düşüp ölüyor. O sırada evi Makario ve Carmen kod isimli iki ETA militanının paylaşıyor olması Txomin’in iç hesaplaşmaya kurban gittiği tezini güçlendiriyor.

ETA’nın 5 Eylül 1987’de yayınladığı bildiride dile getirdiği görüşlere bakıldığında, yaklaşık altı ay önce Txomin İturbe tarafından İspanyol heyetine ifade edilenlerden çok daha katı olduğu açıkça görülüyor. ETA bu bildiriyle görüşme masasına oturmak için KAS alternatifi olarak bilinen siyasi koşullarını öne sürüyor. Bu da Txomin’in örgüt içi hesaplaşmaya kurban gitmiş olabileceğine ilişkin kaygıları güçlendiriyor.

PKK’nın kurucularından Sakine Cansız’ın önceki gün Paris’te “Kürdistan Ulusal Kongresi” üyesi iki kişiyle birlikte bir suikasta kurban gitmesi Txomin’in hazin öyküsünü anımsattı bana. Ama itiraf etmem gerekir ki hemen değil, Milliyet’in dış haberler editörüGülşin Harman’ın yönelttiği bir soru üzerine.

Cezayir görüşmelerine dönersek, Txomin’in ölümü süreci olumsuz yönde etkiledi elbette. İspanyol hükümeti önce ETA heyetine başkanlık etmesi için onun önerdiği Antxon ile gözlem altında tutulduğuSanto Domingo’da defalarca gizlice görüştü. İstihbarat örgütünün çabalarıyla ETA heyetinin başkanı olmasını da sağladı ama örgütün şahin yönetimi görüşmelerin sadece 1988/89 yılına sarkmasına değil, aynı zamanda sonuçsuz kalmasına da neden oldu.

Cezayir görüşmeleri sürecinde ayrıca kanlı terör saldırıları da olmuştu. Örneğin görüşmelerin son raundundan hemen önce, 23 Kasım 1988’de, Guardia Civil’in Madrid’deki merkezi önünde patlayan kamyonet biri çocuk iki masum kişinin ölümüne yol açmıştı.

Kısacası, barışa giden yolda kolay ilerlenmiyor ama hedefe mutlaka varılıyor; tıpkı İspanya’da olduğu gibi...

[email protected]