1960'lı ve 70'li yıllar. Başörtüler küçük üçgenler olarak boynun altında düğümlenivermiş. Saçlar hafif olarak önden gözükmekte. Vücut hatlarını hafifçe belli eden pardösüler dizden dört parmak aşağıya kadar uzanıyor. Giyilen çoraplar son derece kalın.

'Geleneksel dindar kadınların kıyafeti' olarak görülen bu kıyafetler 70'li yılların başından itibaren dini kaynağından öğrenen genç kızlar tarafından reddedildi. Başörtüsü, saçın bir tek telini bile göstermeyecek şekilde takılmaya başlandı. Pardösülerin boyu ayak bileğinden dört parmak yukarıya kadar uzatıldı. Annelerin giydiği çoraplar zaten kalın olduğu için çoraplarda fazla bir değişiklik görülmedi (…)

1970'li yılların ikinci yarısından itibaren pardösüler daha takvalı olduğu 'kabul edilen' çarşafa yakın bir çizgide giyilmeye başlandı. Yerlere kadar uzun ve bol pardösüler omuzlardan aşağı dökülen büyük eşarplarla tamamlandı. Gerek pardösünün gerekse başörtüsünün krem, bej, kül rengi gibi dikkat çekmeyen ya da siyah, kahverengi, lacivert gibi koyu renkler olması üzerinde ısrarla duruldu. Tesettür giyimin öncüsü olan firmalar da, zaten bu renklerin dışında 'çalışmadı'.

Tesettür giyim eşittir takvalı giyim anlayışının yaygın olduğu 1980'lerin sonlarına kadar, zihinsel olarak da daha takvalı ve İslami bir hayat projesinin gerçekleştirilmesi Müslüman entellektüellerin birinci meselesi olarak dergilerdeki yerini korudu. Birlikte yaşama projelerinin moda olmasına en az on yıl vardı (…)

Tesettür giyim anlayışı bir uçtan bir uça savrulurken 70-80'li yıllarda çok süslü bulunan şehirli-zengin ailelerin kıyafeti hep aynı çizgiyi korudu. Ve üstelik günümüz şartlarında tarzlarını hiç değiştirmedikleri halde sade bir giyim tarzının temsilcisi oldular.

90'lı yıllardan itibaren bireyciliğin yükselen değer haline gelmesiyle; Özal ekonomisi ile birlikte Müslümanların kamusal alandan daha fazla yer talep etmelerine bağlı olarak, kapitalist zihniyete eklemlenmeleri; tesettürlü kadınların kıyafetlerinde önce renklerden başlayıp, sonra gittikçe tarzı ve uslubu etkisi altına alan 'bedenim benimdir ve buradadır' anlayışının yaygınlaşmasına sebeb oldu.

'Bedenim benimdir, buradadır' anlayışının yaygınlaşmasıyla birlikte 70'li yıllarda moda olmuş olan başın üzerinde ikinci bir baş şeklinde takılan sıkma başlar yeniden moda oldu. Bu defa daha abartılı ve aksesuar yanı daha ağır basan bir biçimde. Çünkü tesettür defilesi düzenleyen firmalar, defilenin şova yönelik yanını başörtüsünün farklı örtme biçimleriyle gerçekleştirmeye çalıştılar. Podyumların şov maksatlı 'örtünme' biçimleri özellikle varoşlardan gelen ve dini bir tavrın göstergesi olarak örtünmekten ziyade aile baskısı ile örtünen genç kızlar arasında yaygınlık kazandı.

***

Yukarıdaki satırlar, pek çok eserinin yanı sıra, tesettür-moda ilişkisi denince akla gelen ilk sosyolog olan muhterem Fatma Barbarosoğlu'na ait. Barbarosoğlu bu 'kronoloji'yi önümüze serdiğinde yıl 2001'di ve 2000'ler ve 2010'lar şeklinde devamını getirdiğinizde karşımıza ne çıkıyor?

2000'lerde, özellikle Ak Parti'nin iktidara gelmesiyle tesettürlü hanımlar daha da görünürlük kazandı. Ancak tesettürün 'niceliği' çoğalmış olsa da 'niteliği'nde 'gözle görünür' bir azalmayı beraberinde getirdi. Pardösüler nerdeyse nostaljik bir kıyafet halini alırken, tuniklerin boyları dizlere çekildi, pantolon giyimi yaygınlaştı ama gittikçe darlaştı. Makyaj ise yapmakla yapmamak arasında kalınmış mahçup bir seviyede seyretti.

2010'larla beraberse, yırtmaçlı etekler, deriye yapışan 'skinny' pantolonlar, diz üstü tunikler, el bileklerini açıkta bırakan ceket ve gömlekler, gözleri ve dudakları öne çıkaran makyajlar, baştan aşağı olduğu gibi bırakılan, yer yer boyunu gösteren şallar, vb.

'Her şey gider' diye özetlenebilecek bir tür arada kalmışlık halini yansıtan bu amorf tarz gittikçe de çoğalmakta ve norm halini almakta. O kadar ki özellikle son birkaç yıldır kendisini 'tesettür mağazası' olarak pazarlayan yerlerde bile uzun ve geniş etek bulunamaz hale geldi.

Tesettürün giyim tarzlarından herhangi biri olarak ele alınması, 'Hepimiz kadınız, yok birbirimizden farkımız' şeklinde kucaklanmasının aslında başörtüsünü bu sefer kendiliğinden bir 'bez parçası' mertebesine indirgediği fark edilemedi.

Said Nursi'ye risaleleri kime yazdığı sorulduğunda, önce kendi nefsine yazdığını söylemiş ya; benimkisi de o hesap… 'Sekülerleşiyoruz' diye şikâyet etmenin de bir tür 'söyleme kışkırtma' halini aldığı ve derdin üzerini örtmeye yaradığı bugünlerde uyarma ihtiyacı duydum.

Barbarosoğlu'nun yazısının tamamı şu linkten okunabilir: http://www.yenisafak.com.tr/arsiv/2001/agustos/10/f