Mısır’ın Şarm el Şeyh kentinde Avrupa’dan, Ortadoğu’dan 35 ülke liderlerinin katıldığı Gazze toplantısı yapıldı. “Trump mutabakatı”na imza atıldı. Bu Gazze’ye ateş-kes getirdi.

-Trump’ın Suriye Özel temsilcisi ve ABD’nin Türkiye Büyükelçisi Thomas Barrack, Bahreyn’de katıldığı bir toplantıda “Başkan Trump her yerde satranç tahtasını tamamen değiştirdi” diyerek, “Trump operasyonu”nun altını çizdi. Bir de “Türkiye – İsrail ilişkileri”nin seyrine dair gelecek öngörüsü yaptı: “Türkiye ve İsrail savaşmayacak. Bu olmayacak ve Hazar Denizi’nden Akdeniz’e kadar bir iş birliği göreceksiniz.” Barrack bu sözlerle “Hazar’dan Akdeniz’e nasıl bir iş birliği gerçekleşecek?” sorusunu da ortaya bıraktı.

Peşinden kasımın ilk haftasında (6 Kasım) Trump, Beyaz Saray’da Orta Asya liderleriyle bir araya geldi.

Toplantıya Kazakistan Devlet Başkanı Kasım Cömert Tokayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman, Türkmenistan Cumhurbaşkanı Serdar Berdumuhammedov ve Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev katıldı.

Amerikan tarafında ise Başkan Trump’ın yanı sıra Başkan Yardımcısı JD Vance ve Dışişleri Bakanı Marco Rubio da vardı.

Trump, akşam yemeği öncesinde yaptığı konuşmada, “Ekonomik ortaklıklarımızı güçlendiriyor, güvenlik iş birliğimizi geliştiriyor ve ortak bağlarımızı genişletiyoruz” dedi. Ardından “Kritik madenler gündemimizin önemli bir maddesi” diye ekledi.

Fransız AFP haber ajansına göre Orta Asya liderleri toplantıda Trump’a övgüler yağdırdı.
Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, “Siz büyük bir lidersiniz. Hepimizin paylaştığı ve değer verdiği sağduyu ve gelenekleri yeniden tesis etmek için cennetten gönderilmiş bir devlet adamısınız” dedi.

7 kasımda Kazakistan Dışişleri Bakanlığından ilginç bir açıklama daha geldi. Buna göre Kazakistan, Abraham Anlaşmaları’na katıldığını resmen duyuruyordu.

Açıklamada “Bu önemli karar, yalnızca Kazakistan’ın çıkarları doğrultusunda alınmış olup, devletimizin dengeli, yapıcı ve barışçıl dış politikasının niteliğiyle tam uyumludur”

Trump ve Tokayev, Beyaz Saray’da Kazakistan’ın Abraham Anlaşmaları’na katılımıyla ilgili İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile ortak bir telefon görüşmesi gerçekleştirmişti.

Trump da ardından Kazakistan’ın Abraham Anlaşmaları’na resmen katılmayı kabul ettiğini açıklamıştı. (Abraham Anlaşmaları’nı bugüne kadar Birleşik Arap Emirlikleri, Bahreyn, Sudan ve Fas imzaladı.)
Sonrasındaki günlerde Suriye geçici Cumhurbaşkanı Ahmed el - Şara’nın BM Güvenlik Konseyi’nde kısıtlılığı kaldırılıyor ve ardından Amerika’ya gidişi sıraya giriyor.

Şara, Trump tarafından kabul ediliyor. Trump, bu görüşmeden sonra kendine özgü şaklabanlıklar eşliğinde “Şara ile vakit geçirmek bir onurdu” diyor.

Arka planda da Dışişleri Bakanları Rubio ve Şeybani, bizden Hakan Fidan, Trump’ın Ortadoğu özel temsilcisi Witkof, Türkiye Büyükelçisi ve Suriye özel temsilcisi Barrack bir ara Başkan Yardımcısı JD Vance…. Görüşmeler silsilesi gerçekleştiriyor.

Fidan görüşmeler silsilesini şöyle özetliyor: “Özellikle Suriye’nin güneyinde, kuzeyinde ve diğer yerlerdeki sorun alanları daha iyi nasıl yönetilebilir? Sezar Yasasıyla ilgili çalışmalar nasıl yapılabilir? Onlara detaylı bakma imkânımız oldu. Görüşlerimizi, pozisyonlarımızı ortaya koyduk.”

Fidan’ın açıklamalarına göre görüşme trafiğinde Rusya – Ukrayna savaşı da masaya yatırılıyor, İran’ın nükleer çalışmaları da…

Fidan’ın ortaya koyduğu şu çerçeve, herhalde Amerikan tarafının önüne Suriye ile ilgili “Türkiye bakışı” olarak sunuluyor.

“Aslında önümüze şöyle bir şablon çıkıyor. Gerek kuzeyi, gerek kuzeydoğusu, gerek güneyi. Buradaki problemler eğer dikkatle yönetilmezse, ülkenin tamamıyla bölgesel bütünlüğüne, toprak bütünlüğüne yönelik bir sıkıntının ortaya çıkma ihtimali var. Yani ülke giderek daha da parçalanmayla karşı karşıya kalabilir……Yani ülkenin bir ve bütün olması ama herkesin aynı zamanda can güvenliği, mal güvenliğinin olması ve çeşitli etnik, dini grupların bu noktada herhangi bir baskı altında olmaması fevkalade önemli. Bu altın oranı bulmak için tabii büyük bir gayret var. Aynı zamanda kimseye de tehdit olmamaları gerekiyor. Bu yönde de ciddi konuşmalar oldu, görüş alışverişlerinde bulunduk.”

Fidan “Bunu Amerikalıların anlıyor olması tabii önemli ve anladıklarını da görüyorum” diyor.
Fidan ayrıca büyükelçi - özel temsilci Barrack’ı, “Hazar – Akdeniz” sözlerine Bahçeli gibi olumsuz değerlendirme yapmayıp “iyi çalıştığımız bir büyükelçi” diye tanımlıyor. Barrack’ın rolünü şöyle anlatıyor:

“Onun da çok yoğun bir mesaisi var, özellikle Suriye konusunda. Hem Amerikan tarafıyla Suriye tarafının ilişkilerini götürmesi hem güneyde olan sorun, İsrail’e bakan kısmı, hem kuzeyde, kuzeydoğuda bize bakan kısmı, bütün bunların hepsiyle ilgili yoğun bir mesai var. Tabii öyle bir özel temsilcinin, iyi çalıştığımız bir büyükelçinin olması da bizim için ayrıca önemli, kıymetli bir şey.”

Yukardan beri Hazar’dan da değil, taaa Asya ortasından Akdeniz’e bir oluşumun adımları atılıyor. Trump ve deyim yerindeyse adamları baş rolde. Bölge olarak dizayn ediliyoruz. Bizim de etkimiz yok denemez. En azından zararlarından korunmak söz konusu. Ama makro planı başkaları yapıyor. Böyle durumlarda iş olup bittikten sonra konum belirlemek zorlaşabilir. En sonu baştan okuyabilme ve ona göre oyun kurabilme meselesi…

Trump, Asya’dan Abraham Anlaşmalarına İsrail için partner çıkardı. Bekleniyor muydu? Böyle sürprizleri var hayatın. Fidan bunları okuyabilecek kapasitede, benim düşüncem bu.