Darapanan/Filipinler

Filipinler seyahatinin sonuna geldik. Bu, Güneydoğu Asya'dan son yazı olacak.
Dün ülkenin güneyinde Darapanan üssünde İslami Hareket Cephesinin lideri Hacı Murat'la buluştuk. Merkez komitenin dört üyesiyle gelmişti Hacı Murat. Genç görüntülü bu dinamik adam Mao tipi giysileriyle, sorulara verdiği ayrıntılı yanıtlarıyla, kendini öne çıkarmayan tavrıyla dikkat çekiyordu.

Nazmi Gür en unutmadığı anıyı sorunca şu anektodu anlattı:
“Pek çok deneyimim oldu, özellikle yıllar süren müzakereler boyunca. 2000'de bir müzakare heyetinin başkanıydım. Bir gün, tüm gece boyunca son bir konuyu tartışmış ve gece 12 sıralarında anlaşmayı imzalamaya karar vermiştik, çünkü sahada çok gerilim vardı ve azaltılması gerekiyordu. Ne var ki, bir kaç saat sonra saat 03'te Filipin kuvvetleri bizim ana kampımıza saldırdı. Bu, bizim için unutulmaz bir andı, düşmanlıkların devam etmesine yol açtı. Ardından topyekün müthiş bir savaş başladı. Müzakereler boyunca, düşünüyorum da, en etkili an buydu...”

Müzakare ve temasların güvensizlik üzerinden kesildiği stratejik değişikliklerle koptuğu zaman, yol açtığı yara ve durumları akla getirdiği için bu örneği yazının başına aldım. Şüphe yok ki, aklıma gelen çözüm süreci ve içinde bulunduğu hal ve karşı karşıya bulunduğu riskler oldu.

Hacı Murat'ın bizimle buluşmayı özellikle istediği söyleniyordu. Bu muhtemelen Türkiye'ye olan ilgisine ve sempatisine bağlıydı. Nitekim, sözlerine şöyle başlıyordu:

“Bangsamaro vatanına Moro halkı adına hoşgeldiniz diyorum. Burada olmanızdan memnunuz, çünkü Türkiye bizim mücadelemize büyük ilgi gösterdi, gösteriyor...”
Şöyle devam ediyordu:

“Bizim mücadelemiz verilmiş en uzun mücadelelerden biridir. İslam bu takımadalara sömürgecilikten önce Osmanlı İmparatorluğu üzerinden geldi. Atalarımız sömürgeci İspanyollar gelince onlara karşı vatanlarını ve dinlerini korumak için savaşmıştır. Bu bölge hrıstiyanlığa direnmiş, din değiştirmemiştir. Hedef alınmamız daha sonra da sürdü. 1946'dan, bağımsızlıktan sonraki 10 yıl, kuzeyden ve orta bölgelerden buraya hristiyanlar göç ettirildi ve nüfus dengesi değişirildi. Birdenbire kendi vatanımızda azınlık konumuna düştük ve belirli bir alana sıkıştırıldık. Bunu başka bir olay izledi. 1960'ların sonunda Müslümanlara karşı soykırım başladı. Sivilleri katletmeye başladılar. Binlercesi öldürüldü. Bizim kendimizi savunmaya başlamamızın hareket noktasıdır…”
Hacı Murat çatışmanın durdurulmasının çeşitli aşamalarından söz ederken iki kritik “an”dan söz ediyordu.

Birincisi 2008'de Hacı Murat'ın Filipinler Başkanıyla yaptığı güven oluşturan birebir görüşmeydi…
İkincisi ise önce Türkiye'nin içinde bulunduğu uluslararası temas grubunun, daha sonra uluslararası izleme grubunun, yani üçüncü tarafın, gözün devreye girmesiydi…

Bunların Filipinler'de müzakerelerin tamamlanmasına, sonunda çerçeve bir anlaşma imzalanmasına büyük katkısı olduğunu söylüyordu.
Bugün geldikleri son nokta bu.
Anlaşma hazır, ancak parlamentonun onayını bekliyor.
Peki onaylanırsa ne olacak?
Önce bölgesel bir yönetim oluşturulacak.

Bir geçiş komisyonu kurulacak. Bu komisyon üyelerinden sekiz tanesi (komisyon başkanı da dahil olmak üzere) örgüt tarafından, 7 tanesi ise Filipinler hükümeti tarafından seçilecek..
Kurulacak komisyon Bangsamoro Temel Kanunu için taslak hazırlayacak, bu taslak daha sonra onaylanmak için Filipinler

Parlamentosu'na, daha sonra da Bangsamoro 'ana coğrafi alanı' içinde yaşayan halkın kabulüne sunulacak.
Çerçeve anlaşmanın diğer bir yönü ise, kurulacak bölgesel sistemin partileri güçlendirmeye dayalı bir parlamenter sisteme dayanan, siyaseti geliştirmeyi hedefleyen, farklı gruplar arasında işbirliğini geliştiren bir yapıyı öngörüyor olması…
Bunun yanında, çerçeve anlaşma, yerel halkın haklarına saygı duyulmasını, isyancıların silahlı güçlerinin silahtan arındırılmasını, Filipin ordusunun yerel güvenlikle ilgili yetkilerinin hem Filipinler hem de Bangsamoro hükümetlerine karşı sorumlu olacak bir polis kuvvetlerine devredilmesini vaat ediyor.
Umarız bunlar bir an önce gerçekleşir.
Bize daha şimdiden çok şey anlatan, bir alet kutusu oluşturan bu deneyim başarıyla sona erer.
Filipinler ve Moro halkı rahatlar.