Yıllar yılı hep aynı şekilde yaşanmıştır. Türkiye'de askerin siyasi rolü tartışmaları, çaresizlik muhalif öfkeye zirve yaptırdığında, siyasi, fikri türlü biçimlerle, kah tespit, kah ima, kah beklenti, kah senaryo şeklinde ortaya çıkar. Bunlar, özünde, askerin siyasi rolünün meşruiyetine işaret eder, kısmen sözün meşruiyet kapısını açmasıyla işaret fişeği rolü görürler.

Son dönemde de, sağda solda askerin eski işlevini ima eden kimi tepkilerle karşılaşmaya başladık.

Bunların bugün itibariyle, zihniyet hastalıkları ve post-kemalist salgılar dışında, hiçbir karşılığı yok.

Ancak akla getirdikleri bir husus var. O husus yarım kalmış sivilleşme sürecidir…

Son 10 yılda atılan pek çok adıma rağmen asker-sivil ilişkilerini kuşatan düzenlemeler ve işleyiş esasları, ordu içi merkezi doku ve denetim mekanizmaları, eski dönemin ana tortularını muhafaza etmektedir.

Evet, yıllar içinde askeri mal ve harcamalara Sayıştay denetimi kısmen geri getirilmiştir. MGK yasası elden geçirilmiş, gizli yönetmeliği kaldırılmıştır. Özerk kurullarda asker üye uygulamasına son verilmiştir. Askeri hukuk alanı sivil hukuk alanı karşısında daralmış, askeri alan ve suç tanımları değişmiştir. EMASYA protokolu ilga edilmiş, YAŞ'ta teamül sultasına son verilmiştir.

Bir bütün olarak bakıldığında bunlar, AK Parti döneminin en parlak adımlarıdır. Bu değişiklikler 1960 sonrası sivil alan karşısında sürekli genişleyen askeri alanın ilk kez daralmasına işaret eden yapısal hamleler olarak tarihi akışı tersine çevirme iddiasını taşımışlardır.

Bugün kimilerinin “dengeleme ve denetleme” (checks and balances rolü) adıyla andıkları askeri vesayet çarkı, temel olarak bu düzenlemelere dayanır ve onlarla çalışırdı.

Evet, bu rolü, askerin siyasete ağırlık koymasını, ince ayar işlevini, fiili silah kullanma halleri dışında, meşru ve yasal kılan, bir mekanizma olarak ayakta tutan bu unsurlardı.

Ancak, söyledik, atılan adımlara ragmen, tortular ve bekleyen iş pek çok. Demokratik bir düzende askerin denge ve denetme rolü gibi bırakın telaffuz etmeyi akla bile getirilmemesi gereken bir hususu referans konusu olmaktan iyice çıkarmak için üç ciddi adıma ihtiyaç var.

Birinci adım, yarım kalan sivilleşme sürecine hukuk devleti ilkeleri çerçevesinde yeniden el atılmasıdır.

Nasıl?

1. Sayıştay Kanunu'nda yapılan geri dönüşlerle, askerin devlet içinde mali açıdan özerk ve denetime kapalı bir birim olmaya devam etmesi hali ortadan kaldırılmalıdır. 2. Devleti iki başlı hale getiren Yüksek Askeri İdare Mahkemesi Anayasa değişikliğiyle ilga edilmelidir. 3.Jandarma'nın sicil amirliği mülki otoriteye devredilmelidir. 4. Milli Savunma Bakanlığı- Genelkurmay Başkanlığı ilişkileri (yetkisiz sorumlu ve sorumsuz yetkili birimler garipliği ortadan kaldırılmalı) evrensel kurallara tabi kılınmalıdır.

Hükümetin hazırladığı, “mevzuatı darbe hukukundan arındırma projesi”nin esasını bunlar teşkil etmelidir.

İkinci adım, sivilleşme süreçlerinin tümüyle unutulan hukuk devletiyle ilgili temel esaslarını canlandırmak olmalıdır. Bu çerçevede hikmet-i hükümet tarzı işleyişlere kapı kapayan, siyasi karar mekanizmalarında güç ve keyfilik değil, meşruiyet ile kurumlaşma bir hedef olarak tanımlanabilmelidir. Demokratik bir düzen, askerin sivil otoriteye bağlılığı yanında sivil otoritenin de hukuk kurullarına tabi bulunmasını gerektirir. Sivilleşme ancak bu koşullarda kalıcı olur.

Üçüncü adım ise, Türkiye'nin devrimsel sivilleşme adımlarını atarken yaptığı kimi büyük hataların, hak ihlallerinin ortaya konması, en azından bunlarla açık bir şekilde yüzleşilmesi olmalıdır. 2010-2015 yılları arasında sivilleşme sürecinin adli yaptırım ayağında pek doğru kadar pek çok yanlış yapılmıştır. Böyle bir yüzleşme yargıya kadar uzanan keyfileşme hallerini sorgulamak anlamına gelir.

Defter ancak o zaman kapanacaktır.

Kimilerinin derin beklentileri ancak o zaman bitecektir.

Sivilleşme, iktidarın yeniden ve demokratik yapılanması anlamını ancak o zaman taşıyacaktır.