Türkiye’nin en derin sorun alanlarından biri yargıdır. Yargı, sadece derin değil, aynı zamanda sürekli bir sorun alanıdır. Ülkede siyasi atmosfer değişebilir, yargının kurumsal düzenlenişi değişebilir, yargı dünyasının bileşimi değişebilir, ama yargıya egemen olan zihniyet kalıpları kolay kolay değişmez. Bu zihniyet kalıplarının başında ise, devtleçilik gelir. 

Devleti toplumsal ve siyasal hayatın merkezine yerleştiren, ona bir nevi kutsallık atfeden bu anlayış, Türkiye’de güçlü köklere ve yaygın etkiye sahiptir. Devlet eliyle tepeden gerçekleşen modernleşme sürecinin doğrudan ürünü olan bu anlayış, Cumhuriyet idelojisinin temelini oluşturmuştur. Zamanla siyasal kültüre yerleşen ve toplumun geniş kesimlerine nüfuz eden bu anlayışı, Alman devletçiliğiyle kıyaslamak mümkün. 

Dünyada tepeden modernleşmenin tipik örneği olarak kabul edilen Almanya’da, 18. Yüzyılın ikinci yarısından itibaren serpilen zihniyete göre, devlet milli kimliğin harcı, milli varlığı sürdürmenin nihai güvencesidir. Yürütme organı ve bürokrasi aygıtı, devletin örgütlenmesinde odakta yer alır. Diğer kurumlar da, bu yapıyı korumakla yükümlüdür. 

Alman devletçiliğinin ürettiği en önemli sonuçlardan biri, siyasal hayatın dost-düşman ayrımına göre kurulması olmuştur. Bu atmosferde siyasi karşıtlık, muhalefet ve rekabet çerçevesinde değil, düşmanlık algısına göre şekillenir. Devlet aygıtının başlıca görevi de, düşman olarak belirlenen toplumsal kesimlerin ve siyasi oluşumların bastırılması ve tasfiyesidir. 

Benzer şema Türkiye için de geçerlidir. Vesayet sistemi, bu örgütlenme ve yönetim anlayışının bir yansımasıydı. Türk devletçiliği, belki de en yetkin ifadesini bu sistemde bulmuştu. 

Vesayet sistemi büyük ölçüde çözüldü, ama onun temelinde yatan zihniyet kalıplarının tedavülden kalktığını söylemek mümkün değil. AKP, vesayet sistemiyle çatışarak iktidarını kurdu, ama o sistemin siyaset ve yönetim anlayışını tasfiye etmek yerine, kritik bütün konularda devam ettirdi. Merkeze yerleştikçe merkezin bu anlayışını daha hızlı ve daha fazla temellük etmiştir. 

Yargı, Türk devletçiliğinin işleyişinde hayati bir role sahiptir. Devleti koruma ve kollama, bu işlevin yalın özüdür. Bu zihniyet egemen kaldıkça, devleti yöneten kadroların veya devlet eliyle uygulanmak istenen siyasal ve toplumsal projelerin farklılaşması, bu işlevde esaslı bir değişiklik yaratmaz. Yargı da, devlete hakim olmak isteyenlerin, düşman olarak gördükleri kesimleri bastırmak ve tasfiye etmek için en çok kullanmak istedikleri ve kullandıkları araç olmaya devam eder. Vesayet zamanında bu böyleydi, cemaatin bariz hakimiyetinde geçen son birkaç yılda da böyleydi, AKP’nin hakimiyetini tesis etmeye başladığı yeni dönemde de böyledir. 

Ali İsmail Korkmaz’ın vahşice öldürülmesi davasında mahkemenin verdiği kararı da; babasıyla birlikte acımasızca katledilen Uğur Kaymaz davasında sanıkların beraatini onaylan Yargıtay kararını da; Roboski katliamındaki soruşturmanın kapatılması sürecini de bu çerçevede değerlendirmek gerekir. 

Bu olaylarda ve benzer daha birçok örnekte yargının, vicdan sahibi herkesi isyan ettirmesi gereken kararları kolayca verebilmesi, büyük ölçüde Türk devletçiliği dediğimiz zihniyetin ve onu yeniden ve yeniden üreten uygulamaların devamı nedeniyledir. 

Latin Amerika toplumlarında adaletsizliği ve keyfiliği anlatmak için kullanılan bir deyiş vardır: “Dostlara adil davranılır, düşmana kanun uygulanır.” 

Lakin dünya deneyimleri açıkça gösteriyor ki, bu anlayışa dayanan bir sitem, dışlanan ve haksılığa maruz kalan toplumsal kesimlerde derin bir öfke yaratır; siyasal kutuplaşmayı sürekli canlı tutar, toplumsal barışı tehdit eder. Öte yandan Türkiye’de son yıllardaki tecrübelerin açıkça gösterdiği gibi, sistemin nimetlerinden yararlanma fırsatı yakaladığı için onu sürdürenler,  gün gelir onun kurbanı olurlar… 

(BasHaber Gazetesi)