Sezin ÖNEY
Türkiye siyaseti ve tarihine ilişkin olarak, akademik dünyada sorgulanıp duran bir konu da, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin darbelerden sonra neden iktidarda uzun süre “fiilen” kalmadığı, Latin Amerika tipi uzun dönemli bir cunta yapılanmasına gitmediği.
Sorunun yanıtı verilirken genelde kullanılan, TSK’nın, “daha darbeyi planlarken, ‘demokrasiye uygun şartları’ tesis etmeyi hedefleyip, bu başarılınca hemen çekilmeyi öngördüğü” tezlerinin kullanılması da, ne mantıken ne de ahlaken pek “doğru” kurulmuş sebep-sonuç ilişkileri gibi gelmedi bana.
Bugünlerde, “neden Türkiye’de ordu cuntalaşmadı” sorusu, Başbakan Erdoğan’ın “ayaklar baş oldu” söylemi ile beraber yeniden aklıma takıldı.
Türkiye’de ordular, uzun süreli, sorgulanamaz iktidarlar kurup cuntalaş(a)madı (bence her ne kadar bunu çok istedilerse de) ama neden AKP’de Erdoğan ile liderliğini bulan bir kanat, cuntalaşma eğilimleri gösteriyor?
Türkiye, bugün de çevresine baktığında, Avrupa ülkeleri bir yana, Ortadoğu ve hatta Kafkaslar’dan çok daha “köklü” bir demokrasi geleneğine sahip olmakla övünüyor.
Türkiye içinden de dışından da birçok yorumcu, “Gezi ve Tahrir” benzetmelerine ilişkin olarak, Türkiye’nin “demokrasi geleneğinin” Mısır gibi diktatörlüklerle yönetilmiş ülkelerle karşılaştırılamayacağını ifade etti.
Ki, aslında bu yaklaşım da haklılık payı var; bir anlamda da, son yıllarda Türkiye’nin bir talihsizliğine işaret ediyor bu durum.
“Arap Baharı” olarak adlandırılan ayaklanmaların yaşandığı ülkelere “model” olma ve böyle gösterilme hevesi, Türkiye’nin son yıllarda kendisini siyaseten ve toplumsal olarak hep, Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkeleri ile karşılaştırmasına neden oldu.
Elbette, neden olmasın; ama bu karşılaştırma, “objektif” bir gözle yapılmazsa, bence Türkiye’de iktidar ve medyatik çevrelerinde olduğu gibi kendi olumlu yönlerini dev aynasında büyütme, eksiklerine karşı da körleşme anlamına geliyor.
“Türkiye farkını”, “Atatürk’e” yormak nasıl bir kolaycılıksa, son dönemde yaşanan demokratik dönüşümü “Erdoğan’ın gücüne” yormak da öyle bir basite indirgemecilik.
İşte bu noktada, “halkı temsil ettiği”, “halktan geldiği”, hatta “halkın iradesinin kendisinde somutlaştığını” iddia eden Erdoğan gibi bir liderin, “ayaklar baş oldu” sözleri, çok da sembolik bir önem taşıyor.
Gezi Parkı ile ilgili ilk duyarlılığı sergileyen sivil toplum platformu, Taksim Dayanışma’ya karşı söylenen bu sözler, “devlet” ve “devlet dışı” olanda tezahürünü bulan, Osmanlı’dan bu yana da süren “ikilikten” kaynaklanıyor.
Güçlü devlet geleneğine karşı, “ayaklar”, yani tabandan gelen bir hak arayışına yönelik bir “ayar verme” çabası hep var oldu bu topraklarda. Çok da ironik şekilde, ifadesini kimi zaman “Çarşı”da bulan ayaklanmalar, Osmanlı’da iktidar değişimlerine, “ifratlarından bıkılan” yöneticilerin güçlerinin sarsılmasına neden oldu.
Osmanlı’da, padişahların, sadrazamların, saray çevresinin “adaletsizliğine”, aşırılıklarına, hep kendilerine yontmalarına karşı “halk tedbiri” olarak, bir söylenti girdabı doğar, kulaktan kulağa dolaşan hikâyeler, yorumlar, “kamuoyu kanaatini” oluşturmaya başlardı.
Bu kamuoyu huzursuzluğu, yeniçeriler, “öğrenciler” ve İstanbul’da Kapalıçarşı’da esnaf arasında kıpırdanmaya yol açınca da, isyanlar başlardı. İsyancı liderleri ve “ayaklanan ayaklar”, adı konmamış, bir hak ve adalet, “özgürlük” talebiyle, Osmanlı sistemi için de, siyasi dönüşüme neden olurdu. Tabii, isyan sonucu gelen değişim, köklü bir kurumsal dönüşüme ve devletin zihniyet değişikliğine neden olurdu demek zor.
Devletin gücü el değiştirir, gücün yeni sahipleri de, devlet geleneğini, görüntüde değişerek ama içerikte de sürdürerek devam ettirirdi.
Gezi ile beraber, elimizi kalbimize koyup, vicdanen tüm kanıtlara bakarsak, ilk kez “silahlı” herhangi bir tarafın sahnede olmadığı bir sivil ayaklanma sözkonusu oldu Türkiye’de.
Kamuoyu kanaatini dilden dile dolaştırmayı, bir “kamusal alan yaratmayı” Twitter üstlendi; modern iletişim araçları yaşananları kayda aldı, aktardı, yaydı, dönüştürdü.
Şimdi, Osmanlı’dan beri süren, “ayakların özgürlük” arayışında yeni bir noktadayız.
Halk iradesinin, Türkiye’de artık “liderlerde”, “orduda” ve “devletlû” hiçbir yapıda ifade bulmadığı, sivil toplum başta, “devlet dışı yapılarda” örgütlenme mücadelesinin hiç olmadığı kadar büyük bir güçle başladığı bir döneme adım atıyoruz.
Muhakkak ki, sancılı ve zor yıllar bekliyor Türkiye’yi; dönüm noktalarını dönmek kolay değil. AKP’nin bugünkü liderliği, “özgürlük” talebini anlamayı, yorumlamayı ve sindirmeyi başarmış görüntüsü vermiyor. Bugün Türkiye’de “güç sahibi” diğer tüm yapılar, partiler, cemaatler, örgütler, bu sınavı AKP’nin şimdiye kadarki tavrına tezat bir olgunluk ve ders çıkarma arzusuyla verirlerse, dönüşüm kolaylaşır ve geleceğin önü kolay açılır.
***
Murat Belge, “Âkil İnsanlar Komisyonu”na katılırken, sivil toplum için bir ömür verdiği çabayla bağımsız bir akademisyen-düşünürdü; ayrılırken de bu duruşu sergiledi. Her daim, herkesten ona gelen eleştiriler, “özgürlüğün” bedelini de gösteriyor aslında.
Yazarlar
-
Ali BAYRAMOĞLUBir hegemonya diyarı olarak Türkiye… 6.07.2025 Tüm Yazıları
-
Cafer SolgunYapıyorlar, oluyor ve bir şey de olmuyor 6.07.2025 Tüm Yazıları
-
Kemal CANCHP operasyonlarında yeni eşik 6.07.2025 Tüm Yazıları
-
Taha Akyol‘Yargıya güvenin’ 6.07.2025 Tüm Yazıları
-
Fehmi KORUABD Büyükelçisi bir şeyler söylüyor da, ne diyor? 6.07.2025 Tüm Yazıları
-
İlker DEMİRCHP'YE YAPILAN OPERASYONLARA KARŞI NE YAPMALI? 6.07.2025 Tüm Yazıları
-
Mümtazer TÜRKÖNEBahçeli’nin jeopolitik sorumluluğu 4.07.2025 Tüm Yazıları
-
Figen ÇalıkuşuBenimki bir valiz hikayesi… 4.07.2025 Tüm Yazıları
-
Çiğdem TOKERİklim adıyla sınai kirletmenin ticareti 4.07.2025 Tüm Yazıları
-
Eser KARAKAŞYangınlar yeniden başladı, Orman Bakanı ne yapacak ve George Orwell 4.07.2025 Tüm Yazıları
-
İbrahim KirasKafkasya ötesinde kanlı satranç 4.07.2025 Tüm Yazıları
-
İbrahim KahveciŞimşek görmüyor mu? 4.07.2025 Tüm Yazıları
-
Mehmet ALTANBasın Tarihi: “Kürt Sorununda atılacak ‘hayal gibi’ 9 adım…” 4.07.2025 Tüm Yazıları
-
İlhami IŞIKSıcak bir yaz, serin bir sonbahar ve belirsiz bir kış 1.07.2025 Tüm Yazıları
-
Mücahit BİLİCİİnsan yerin yüzüdür 1.07.2025 Tüm Yazıları
-
Akdoğan ÖzkanÜç liderin 12 Gün Savaşı’nda karşılaştırmalı performansı 30.06.2025 Tüm Yazıları
-
Murat BELGEButlan 30.06.2025 Tüm Yazıları
-
Mehmet OcaktanAK Parti, kendi eseri olan bu Türkiye fotoğrafına daha dikkatli bakmalı 30.06.2025 Tüm Yazıları
-
Mehmet Ali ALÇINKAYAToplumsal Muhalefetten Demokratik Topluma: Halkların, İnançların ve Özgürlük Güçlerinin Birleşik Müc 30.06.2025 Tüm Yazıları
-
Mehmet TIRAŞELLİ MİLYAR DOLAR DÜNYADAKİ AÇLIĞI ÇÖZÜYOR… 30.06.2025 Tüm Yazıları
-
Yıldıray OĞURDemek ki “ideolojiler” henüz ölmemiş 30.06.2025 Tüm Yazıları
-
Bekir AĞIRDIRTürkiye, sıcak savaşlara evrilen küresel paylaşım savaşının hem sahnesi hem öznesi 30.06.2025 Tüm Yazıları
-
Ahmet TAŞGETİRENSiyaset ırmağı kirlenirken… 29.06.2025 Tüm Yazıları
-
Mesut YEĞENOrtadoğu ve Kürtler CHP’yi Çağırıyor 29.06.2025 Tüm Yazıları
-
Tanıl BoraAdalet ve Kalkınma Partisi’nin Ön Tarihinden 29.06.2025 Tüm Yazıları
-
Vahap COŞKUNBarışı savunmayayım da ne yapayım! 28.06.2025 Tüm Yazıları
-
İsmet BerkanŞaka değil, Kılıçdaroğlu sahiden gelip CHP’nin başında kalmak istiyor! 28.06.2025 Tüm Yazıları
-
KEMAL GÖKTAŞDemirtaş’a Kobane mahkumiyeti: Gerekçedeki “10 kusurlu hareket” 28.06.2025 Tüm Yazıları
Yorum yazarak yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan yorumlardan Marmara Yerel Haber (marmarayerelhaber.com) hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Yazarın Diğer Yazıları
3.02.2025
29.01.2025
17.01.2025
7.11.2024
6.11.2024
24.10.2024
27.06.2024
7.06.2024
26.05.2024
20.05.2024